مدت‌ها تصور می‌شد که مشکل کم شنوایی در کودکان بر اثر سر و صدا، غیر ممکن است و کم شنوایی ناشی از صدای بلند فقط در بزرگسالان ایجاد میشود. با این حال، تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده نشان می‌دهد که بیش از ۱۲ درصد از کودکان آمریکایی بین ۶ تا ۱۹ سال، دچار کم شنوایی ناشی از سر و صدا هستند و این کاهش شنوایی برای حدود پنج درصد آنها دائمی است. در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان کم شنوایی در کودکان و نوزادان می‌پردازیم.
فهرست مطالب
- کم شنوایی در کودکان از چه سنی شروع می شود؟
- علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان چیست؟
- ملاک‌های تشخیص شنوایی سالم در کودکان و نوزادان چیست؟
- علت کم شنوایی در کودکان و نوزادان چیست؟
- معرفی انواع کم شنوایی در کودکان و نوزادان
- تشخیص مشکلات شنوایی در کودکان و نوزادان چگونه است؟
- درمان کم شنوایی در کودکان و نوزادان چگونه است؟
- پیشگیری از کم شنوایی کودکان و نوزادان چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
کم شنوایی در کودکان از چه سنی شروع می شود؟
دانستن این که کم شنوایی در کودکان از چه سنی است، می‌تواند کار رسیدگی به‌موقع و شروع درمان را جلوتر بیندازد و این عمل کودک را از رو‌به‌رو شدن با عواقب کم شنوایی نجات خواهد داد. در صورتی‌که کودک یا نوزاد دارای ویژگی‌های استاندارد سن خود نیست، ممکن است به کم شنوایی مبتلا باشد.
برای بهتر روشن شدن مطلب اگر کودک شما در فواصل سنی زیر یک یا چند مورد از موارد مطرح شده را تجربه کند، احتمال کم شنوایی برای او وجود دارد:
دوران نوزادی در فاصله‌ی زمانی تولد تا ۲۸ روزگی
کم شنوایی در نوزادان در صورتی که نوزاد از بدو تولد با ویژگی‌های زیر به دنیا بیاید، معمولاً اجتناب‌ناپذیر است:
- در تاریخچه‌ی خانوادگی نوزاد افراد ناشنوا در نزدیکان وجود داشته باشند.
- مادر در دوران بارداری به عفونت‌های شدید مبتلاء شده باشد.
- نوزاد هنگام تولد با مشکلات در جمجمه، سر و صورت به دنیا آمده باشد.
- مادر در دوران بارداری مکرر دارو‌هایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا دارو‌های سمی مصرف کرده باشد.
- نوزاد مبتلاء به مننژیت میکروبی با وزن کم و … به دنیا بیاید.
کودکان در فاصله‌ی زمانی ۲۹ روزگی تا دو سال
در صورت تاخیر در برقراری ارتباط و عدم شروع تکلم در موارد زیر، به احتمال قوی کودک دچار مشکل کم شنوایی حسی عصبی است.
- ابتلاء به عفونت‌هایی مانند مننژیت میکروبی که سبب ایجاد کم شنوایی حسی عصبی می‌شوند.
- شکستگی جمجمه یا وارد شدن ضربه به سر کودک به‌طوری که به بیهوشی منجر شده باشد.
- کودک به مدت سه ماه یا بیشتر به اوتیت میانی مزمن (Otitis media) مبتلاء شده باشد.
در هر صورت به‌محض رو‌به‌رو شدن با کم شنوایی نوزاد یا حداکثر سه ماه تاخیر در رشد زبان تا دو سالگی، باید کودک خود را جهت بررسی‌های کلینیکی به درمانگاه‌های تخصصی معرفی کنید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله بیماری فلج اطفال چیست را بخوانید.
کودکان در فاصله‌ی زمانی دو سال تا پیش دبستان
توجه به علائم کم شنوایی در کودکان در سنین دو تا شش سال اهمیت بسیاری دارد. اگر این کاهش شنوایی درمان نشود، سبب به تاخیر افتادن رشد مغز و اختلال در گفتار و زبان میشود. این کودکان با مشکلات اجتماعی رو‌به‌رو خواهند شد. زیرا کودک در این سن عملکرد ضعیفی را در یادگیری از خود نشان می‌دهد که منجر به افت تحصیلی شدید در مدرسه خواهد شد. حتی تاثیرات کم شنوایی در کودکان پیش دبستانی ممکن است تا مقاطع آخر تحصیلی همراه آنها باشد که به این موضوع شکاف تحصیلی می‌گویند.
- درباره متخصص غدد و متابولیسم بیشتر بخوانید.
معمولاً دانش‌آموزانی که با کاهش شنوایی در کلاس حاضر می‌شوند، رفتار‌های نسبتاً غیر معقولی را از خود نشان می‌دهند، به‌طوری که معلم فکر می‌کند که این کودک دارای اختلال در یادگیری است.
علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان چیست؟
یکی از مهم‌ترین علائم کم شنوایی در کودکان، تاخیر در تکامل زبان و گفتار است. در ادامه مهم‌ترین علائم مهم کم شنوایی در نوزادان و کودکان را به‌طور مجزا مورد بررسی قرار می‌دهیم:
علائم کم شنوایی در نوزادان
از علائم کم شنوایی در نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نداشتن عکس‌العمل‌هایی مانند پلک زدن، محکم مکیدن شیر و گرد شدن چشم‌ها در هنگام شنیدن صدای بلند
- نداشتن عکس‌العمل‌های فوق به صدای زنگ تلفن و عدم تشخیص منبع صدا
علائم کم شنوایی در کودکان
برخی از علائم کم شنوایی در کودکان عبارتند از:
- به شخصی که با آنها صحبت می‌کند، توجه نمی‌کنند.
- عکس‌العملی به صداهای اطراف مانند صدای تلفن، ندارند.
- در فاصله‌ی کم نسبت به تلویزیون می‌نشینند.
- از تلویزیون، رادیو و دستگاه‌های صوتی با صدای بلند استفاده می‌کنند.
- سر خود را به‌طور مداوم تکان می‌دهند و نمی‌توانند منبع صوتی را تشخیص دهند.
- در نمرات مدرسه افت می‌کنند (زیرا آنها نمی‌توانند صدای معلم را بشنوند).
- از صدای زنگ در گوش خود (وزوز گوش) شکایت دارند.
- کلمات را اشتباه تلفظ می‌کنند.
- با صدای بلند صحبت می‌کنند.
- بی توجه و مستعد رویاپردازی به‌نظر می‌رسند.
ملاک‌های تشخیص شنوایی سالم در کودکان و نوزادان چیست؟
آگاهی از برخی ملاک‌های تشخیص شنوایی سالم در کودکان و نوزادان به شما می‌کند تا کم شنوایی کودک‌تان را به‌موقع تشخیص دهید. درباره دندانپزشکی کودکان بیشتر بخوانید.
- نوزاد تازه متولد شده تا هشت هفتگی: نوزاد در این بازه‌ی سنی با صداهای ناگهانی اطراف، چشمان خود را گشاد می‌کند و در اثر صدا از خواب بیدار میشود.
- هشت هفته تا چهار ماه: کودک در این بازه‌ی سنی به جهت صدا نگاه می‌کند و ممکن است هنگام گوش دادن به برخی از صداها آرام شود.
- شش تا ۱۲ ماهگی: در این بازه‌ی سنی کودک سر را به سمت صداهای شناخته شده می‌چرخاند و شروع به غر زدن می‌کند.
- ۱۲تا ۱۸ ماه: در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی کودک نام اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌ی را می‌داند، شروع به تقلید کلمات و صداهای ساده می‌کند.
- ۱۸تا ۲۴ ماه: در این سن، کودک دارای دایره‌ی لغات کوچکی از تک کلمات است و می‌تواند جملات ساده مانند «توپ را به مامان بده» را درک کند.
- دو سال و نیم تا سه و نیم سال: کودک در این سن دارای گفتار واضح با دایره‌ی لغات خوب است.
علت کم شنوایی در کودکان و نوزادان چیست؟
دلایل کم شنوایی در کودکان و نوزادان را می‌توان در دو دسته‌ی کم شنوایی موقت و دائمی مورد بررسی قرار داد:
علل کم شنوایی موقت در کودکان
برخی از علل کم شنوایی موقت در کودکان عبارتند از:
- تجمع جرم در کانال گوش
- گیر کردن یک جسم خارجی (مانند یک مهره) در مجرای گوش
- وجود مخاط اضافی در شیپور استاش، ناشی از سرماخوردگی
- عفونت گوش میانی (otitis media)
علل کم شنوایی دائمی در کودکان
برخی از شرایط و رویداد‌هایی که ممکن است باعث کاهش شنوایی دائمی در کودکان شوند عبارتند از:
- بیماری‌های ارثی که باعث رشد غیر طبیعی گوش داخلی می‌شوند
- برخی از اختلالات ژنتیکی مانند استخوان سازی ناقص و سندرم پاتو (Patau)
- قرار گرفتن نوزاد متولد شده در معرض بیماری سرخجه (سرخک آلمانی). این بیماری می‌تواند گوش‌های در حال رشد جنین را تحت تاثیر قرار دهد
- قرار گرفتن در معرض صداهای بلند (مانند ترقه، کنسرت‌های راک یا استریوهای شخصی)
- ابتلاء به بیماری‌های خاص مانند مننژیت و اوریون (حتی گزارش‌هایی از کم شنوایی در کودکان اثر سرماخوردگی هم وجود دارد که البته ممکن است دائمی نباشد)
- ایجاد کم شنوایی در کودکان اثر ضربه (مانند ضربه‌ی مغزی یا شکستگی جمجمه)
معرفی انواع کم شنوایی در کودکان و نوزادان
بر اساس عوامل مختلف می‌توان کم شنوایی را در کودکان و نوزادان به سه نوع کلی گروه‌بندی کرد:
1- کم شنوایی حسی عصبی
کم شنوایی حسی عصبی در نتیجه‌ی از دست دادن عملکرد در گوش داخلی یا آسیب اعصاب مغزی ایجاد میشود. علل این نوع کم شنوایی عبارتند از:
عوامل مادرزادی کم شنوایی حسی عصبی
این عوامل قبل از به دنیا آمدن نوزاد یا در بدو تولد با او همراه است. از جمله عوامل مادرزادی می‌توان به موارد اشاره کرد:
- ابتلاء مادر به عفونت‌هایی مانند توکسوپلاسموز، سرخجه، سیتومگالوویروس، تبخال یا سیفلیس
- ابتلاء مادر به دیابت
- عوارض مرتبط با فاکتور Rh در خون
- عوامل ژنتیکی و سندرم‌های کودک در بدو تولد
- عوامل و بیماری‌های ارثی
عوامل اکتسابی کم شنوایی حسی عصبی
بعضی از شرایط پس از تولد موجب کم شنوایی عصبی کودکان و نوزادان می‌شوند که عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض صدای بلند
- جراحت‌ها
- عفونت‌ها
- آسیب ناشی از برخی دارو‌ها که می‌تواند برای گوش مضر باشد
- وزن کم هنگام تولد یا نارس بودن (نوزاد کم‌تر از ۱۵۰۰ گرم)
2- کم شنوایی انتقالی
این مشکل در گوش خارجی یا میانی اتفاق می‌افتد که در آن امواج صوتی به‌درستی به گوش داخلی ارسال نمی‌شوند. کم شنوایی انتقالی، شایع‌ترین نوع کم شنوایی در کودکان است و اغلب پس از تولد ایجاد میشود. عواملی که ممکن است باعث این نوع کم شنوایی شوند عبارتند از:
عوامل مادرزادی کم شنوایی انتقالی
برخی از عوامل مادرزادی کم شنوایی انتقالی عبارتند از:
- مشکلات گوش خارجی
- مشکلات پرده‌ی گوش
- مشکلات کانال گوش خارجی
- مشکلات در ۳ استخوان‌چه‌ها که امواج صوتی را به گوش میانی می‌فرستند
عوامل اکتسابی کم شنوایی انتقالی
برخی از عوامل اکتسابی کم شنوایی انتقالی عبارتند از:
- جرم بیش از حد
- گیر کردن چیزی در مجرای گوش
- تومور‌های گوش میانی
- مشکلات شیپور استاش
- عفونت‌های گوش
- عفونت گوش مداوم (مزمن) با مایع در گوش میانی
- پارگی پرده‌ی گوش
3- کم شنوایی آمیخته
این نوع از کم شنوایی ترکیبی از کاهش شنوایی حسی عصبی و انتقالی است. در این نوع آسیب به گوش خارجی، میانی و داخلی یا عصب شنوایی وجود دارد.
تقسیم‌بندی انواع شنوایی بر اساس میزان شنوایی
ممکن است که کم شنوایی در کودکان بر اساس میزان کاهش شنوایی مورد بررسی قرار گیرد که در این صورت شنوایی بر اساس میزان شدت صوت شنیده شده توسط کودک به صورت زیر ارزیابی میشود:
کم شنوایی خفیف
اگر آستانه‌ی شنوایی برای کودک ۱۵ الی ۲۵ دسی‌بل باشد، کودک می‌تواند صداهای در گوشی را بشنود. در این صورت کودک به کم شنوایی خفیف دچار است.
کم شنوایی ملایم
اگر آستانه‌ی شنوایی کودک ۲۵ الی ۴۰ دسی‌بل باشد، دامنه‌ی لغات محدودی برای کودک وجود داشته باشد و به این ترتیب بخشی از گفتار گوینده را نشوند، کودک به کم شنوایی ملایم مبتلاء است.
کم شنوایی متوسط
آستانه‌ی شنوایی در این نوع از کم شنوایی ۴۱ الی ۵۵ دسی‌بل است.
کم شنوایی متوسط تا شدید
آستانه‌ی شنوایی در کم شنوایی متوسط تا شدید ۵۵ الی ۷۰ دسی‌بل است.
کم شنوایی شدید
آستانه‌ی شنوایی برای این نوع از کم شنوایی ۷۰ الی ۹۰ دسی‌بل در نظر گرفته میشود.
کم شنوایی عمیق
آستانه‌ی شنوایی بیشتر از ۹۰ است و در این نوع از کم شنوایی صداهای بلند هم توسط کودک شنیده نمی‌شوند.
تشخیص مشکلات شنوایی در کودکان و نوزادان چگونه است؟
اگر در مورد شنوایی نوزاد یا کودک خود شک دارید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. تعیین نوع تست‌های مورد استفاده برای تشخیص کم شنوایی به سن کودک بستگی دارد، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تست‌های عینی: مانند تست پاسخ شنوایی ساقه‌ی مغز که فعالیت الکتریکی مغز در پاسخ به صدا را اندازه‌گیری می‌کند.
- تست‌های ساده: مانند تکان دادن جغجغه در نزدیکی و مشاهده‌ی پاسخ کودک.
- تست با شنوایی‌سنج: دستگاهی که صدا‌هایی مانند بوق و سوت تولید می‌کند. این که آیا کودک می‌تواند صداهای خاصی را بشنود یا خیر، به تشخیص میزان کم شنوایی او کمک می‌کند.
درمان کم شنوایی در کودکان و نوزادان چگونه است؟
درمان کم شنوایی در کودکان و نوزادان بستگی به علت و شدت کم شنوایی دارد، اما به‌طور خلاصه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت گوش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- برای تقویت صداها می‌توان از سمعک استفاده کرد.
- کاشت حلزون ممکن است در مورد کم شنوایی شدید یا عمیق در نظر گرفته شود.
- دستگاه‌های کمک کننده‌ی ارتعاشی، که صدا را به ارتعاشاتی که از طریق پوست احساس می‌شوند، تبدیل می‌کنند.
- در مواقع ضروری از یک معلم متخصص ناشنوایان (گفتار درمانی) برای کمک به کودک به‌منظور استفاده‌ی حداکثری از شنوایی باقی مانده خود، کمک گرفته میشود.
درمان کم شنوایی کودکان در طب سنتی
گرچه برای بزرگسالان از روش‌های سنتی متعددی برای درمان کم شنوایی استفاده میشود اما برای درمان کم شنوایی کودکان با طب سنتی حتماً باید با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
درمان خانگی کم شنوایی کودکان
از روش‌های خانگی زیر برای بهبود کم شنوایی در کودکان می‌توان استفاده کرد:
استفاده از بتاکاروتن‌ها
بتاکاروتن‌ها شامل مواد غذایی مانند هویج، کدو، کدو تنبل و … است. این مواد غنی از بتاکاروتن در درمان افت شنوایی و ناشنوایی بسیار موثر هستند. بیشتر بخوانید: غده هیپوفیز چیست
استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها
گیاهان سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها نظیر پیاز، آلو، سیب، گوجه‌فرنگی و … قادر هستند رادیکال‌های آزاد بدن را از بین ببرند. این رادیکال‌های آزاد سبب مرگ سلول‌های مویی می‌شوند.
استفاده از ویتامین‌ها
استفاده از ویتامین‌های گروه B، به‌خصوص B12 نقش بسیار مهمی برای بهبود اعصاب و سلول‌ها دارند. ویتامین D نیز که به‌وفور در تخم‌مرغ، شیر و ماهی یافت میشود، سبب تراکم استخوان‌چه‌ها در گوش می‌گردند. ویتامین‌های C و E در جهت کاهش کم شنوایی کودکان بسیار موثر هستند.
استفاده از امگا ۳
اسید‌های چربی که دارای امگا ۳ هستند (مانند روغن ماهی)، به‌طور معجزه‌آسایی از قوه‌ی شنوایی محافظت می‌کنند.
استفاده از فلزات مفید
بعضی از فلزات نظیر منیزیوم، سلنیوم و روی در آسیب‌های ناشی از صدای بلند نقش محافظت‌کننده‌ای برای گوش دارند.
پاک‌سازی گوش
یکی از بهترین راه‌حل‌های خانگی برای بهبود کم شنوایی در کودکان، پاک‌سازی و از بین بردن جرم گوش است. برای پاک‌سازی کافی است کیت‌های مخصوص تمیز کردن گوش را از داروخانه‌ها تهیه کنید.
پیشگیری از کم شنوایی کودکان و نوزادان چگونه است؟
والدین باید برای این‌که احتمال تولد فرزند کم شنوا یا ناشنوا را کاهش دهند، قبل از اقدام به بارداری به موارد زیر توجه کنند:
- عامل RH پدر و مادر باید از طریق آزمایش خون تعیین شود.
- در صورت مبتلاء بودن به بیماری‌های مزمن یا خاص باید قبل از بارداری با پزشک مشورت شود.
- مشاوره‌ی ژنتیکی قبل از ازدواج بسیار ضروری است.
- مادر نباید بدون تجویز پزشک در دوران بارداری هیچ‌گونه دارویی را مصرف کند.
- هنگام بارداری از ضربات فیزیکی و وارد آوردن فشار به کودک داخل رحم اجتناب شود.
- در دوران بارداری بایستی از ابتلاء به بیماری‌های مختلف پیشگیری شود.
- قبل از بارداری باید واکسن سرخجه حتماً تزریق شود.
سخن پایانی
شما در این مقاله با کم شنوایی کودکان و نوزادان آشنا شدید. همچنین از کم شنوایی در سنین مختلف آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
کم شنوایی ناگهانی حسی که مربوط به گوش داخلی است هنگامی رخ می‌دهد که شنوایی بسیار سریع برای چند روز یا به‌طور دائمی بدون هیچ عامل قابل توضیحی از دست می‌رود. این مشکل در اندام‌های حسی گوش داخلی اتفاق می‌افتد و فرد مبتلاء معمولاً صبح‌ها بیشتر متوجه از دست دادن شنوایی خود میشود.
بله، آلودگی صوتی سبب از بین رفتن سلول‌های مویی گوش در کودکان میشود و از آن‌جایی‌که این سلول‌ها قادر به بازیابی خود نیستند، در صورتی‌که میزان آسیب زیاد باشد و هیچ اقدامی در جهت درمان کودک انجام نشود، به ناشنوایی یا کم شنوایی کودک منجر خواهد شد.
