آیا اختلالات تیروئید باعث چاقی می شود؟ + بررسی اثر کم کاری و پرکاری تیروئید بر چاقی و لاغری

مشکل چاقی و لاغری یکی از اساسی ترین مشکلات یک بیمار تیروئید است، چاقی تیروئید، یا لاغری در اثر تیروئید و به طور کلی کنترل وزن مسئله ای است که همه بیماران تیروئید را به نوعی درگیر می کند و یکی از مهمترین سوالاتی که بارها و بارها آن را در موسسه تصویربرداری تیراد شنیده ام این است که تاثیر غده تیروئید بر روی رشد و همین طور وزن چیست، به همین دلیل تصمیم گرفتم تا پاسخ این سوال را از طریق این مقاله به شما بدهم که چرا و تا چه حد تیروئید باعث لاغری و یا چاقی می شود. بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید معمولاً بعد از تیروئیدکتومی دچار افزایش وزن می شوند. این به دلیل کاهش هورمون تیروئید در گردش خون رخ می دهد، بنابراین اثرات کاهش وزن افزایش هورمون‌های تیروئید را کاهش می دهد. افزایش وزن عامل اصلی نارضایتی و کاهش کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید است. اطلاعات مربوط به تغییرات وزن بدن پس از تیروئیدکتومی متناقض است.

---

فهرست مطالب

• چگونه تیروئید باعث تاثیرگذاری بر روی وزن می شود؟
• ارتباط تیروئید و وزن بدن چگونه است؟
• بررسی تیروئید در زنان
• آیا بیماران سرطان تیروئید بعد از تیروئیدکتومی دچار اضافه وزن می‌شوند؟
• چگونه افراد با کم کاری تیروئید می توانند مجدد به وزن عادی برگردند؟
• شما در مورد کم کاری تیروئید و افزایش وزن چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

چگونه تیروئید باعث تاثیرگذاری بر روی وزن می شود؟

تحقیقات علمی زیادی بر روی رابطه بین وزن، رشد و متابولیسم بدن انسان صورت گرفته است و همه این تحقیقات نشان دهنده این ارتباط هستند. در واقع هورمون تیروئید کنترل کننده متابولیسم بدن است و به نوعی به آن نظم می دهد، متابولیسم به طور کلی به این معنی است که چه مقدار غذا در بدن شما به انرژی تبدیل شود و به تعبیری نیز مقدار اکسیژن مصرفی شما در یک زمان مشخص را، تعیین می کند. مقدار کالری مصرفی روزانه شما تحت عنوان BMR یا محاسبه سرعت متابولیسم پایه شناحته می شود و پزشکان از این شاخص برای اندازه گیری‌های اولیه پرکاری و کم کاری تیروئید استفاده می کردند. ولی با این‌حال این شاخص در بیماری‌های دیگر نیز مطرح می شود و نمی‌توان به عنوان یک شاخص صرف برای پرکاری یا کم کاری تیروئید در نظر گرفته شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله متخصص غدد و متابولیسم کیست را بخوانید.

به هر شکل این معیار نشان داد، افرادی که پرکاری تیروئید دارند BMR بالا و افرادی با کم کاری تیروئید BMR پائین دارند، اگر به زبان ساده تر بخواهم بگویم کسانی که دچار پرکاری تیروئید هستند میزان کالری بیشتری را در روز می سوزانند و برعکس بیماران با تیروئید کم کار کالری کمتری را می سوزانند. به همین دلیل چاقی تیروئید و یا لاغری در اثر تیروئید مطرح شده و معنی می شود.

ارتباط تیروئید و وزن بدن چگونه است؟

تیروئید عملکردهای مهم بدنی را میسر می‌‏سازد. از آنجا که تیروئید باعث تحریک تولید انرژی سلولی می‌‏گردد، زمانی که سطح هورمون تیروئید کمتر از حد مطلوب است، تولید تمام هورمون‌‏های دیگر به طور منفی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

ارتباط بین هورمون‌‏های تیروئید در سرم خون و شاخص تودۀ بدن (BMI) یا چاقی در یک مطالعۀ جمعیتی مقطعی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داده است که عملکرد تیروئید (حتی در محدودۀ طبیعی) می‌‏تواند یکی از چندین عاملی باشد که در تعیین وزن بدن، دخالت می‌‏کنند. حتی افزایش مختصری در سطح TSH سرم با افزایش بروز چاقی ارتباط دارد. در نتیجه، سطوح کمتر از حد مطلوب «طبیعی» تیروئید می‏‌توانند منجر به افزایش وزن، علت چاقی هورمونی و عدم توانایی در از دست دادن وزن شوند و بهینه‌‏سازی تیروئید می‌‏تواند برای نگه‏داری وزن در حد طبیعی، سودمند و احتمالا ضروری باشد.

علل پنهان کم‌‏کاری تیروئید، متعدد هستند. اما یکی از آن‌ها که عمدتاً نادیده گرفته می‌‏شود این است که: مطالعات نشان می‌‏دهد که اگر شما رژیم غذایی مزمن داشته باشید یا بیش از حد ورزش کنید، بدن شما ممکن است با مهار سطوح هورمون‏‌های تیروئید، متابولیسم بدنتان را کاهش دهد. رژیم غذایی مزمن به معنای انتخاب رژیم غذایی اشتباه برای سوخت و ساز بدن شما است، یعنی تکرار مداوم و محروم کردن بدن از بسیاری از مواد مغذی که در واقع برای سالم ماندن مورد نیاز هستند. همانند رژیم غذایی، ورزش بیش از حد به معنی مجبور ساختن بدنتان به روندهای ورزشی شدید است، که برای شرایط سلامتی موجود شما مناسب نیست و این فشار بر بدن شما حتی منجر به عدم تعادل می‌‏شود. به عبارت ساده، «یک سایز برای همه مناسب نیست».

• بیشتر بخوانید: غده هیپوفیز چیست

بدن به صورت طبیعی یک هورمون تیروئید غیر فعال به نام T4 تولید می‌‏کند، که سپس به T3 تبدیل می‏‌شود. T3مادۀ فعالی است که مسئول متابولیسم بدن شما می‏‌باشد. هنگامی که سطح آن پایین یا کمتر از حد مطلوب است، سوخت و ساز بدن شما کم می‏‌شود. هنگامی که میزان هورمون بالا است، سوخت و ساز بدن شما بالا ‏می‌‏رود.
انسان‌‏ها به عنوان یک گونه بسیار موفق هستند زیرا ما می‌‏توانیم انرژی (چربی) را به طور مؤثر ذخیره کنیم و برای ذخیرۀ این انرژی، راه‏‌های متعددی داریم. بنابراین، پزشکان برای موفقیت طولانی مدت، باید به عوامل سوخت و ساز بدن و غدد درون‏‌ریز که منجر به افزایش وزن می‌‏شوند، توجه کنند و چنین فرض نکنند که تنها اراده به کمتر غذا خوردن و بیشتر ورزش کردن کافی است.

کاهش میزان متابولیسم پایه یک یافتۀ ثابت در کسانی است که رژیم غذایی مزمن دارند، در بسیاری از این افراد میزان سوخت و ساز بدن ۲۰ تا ۴۰ درصد کمتر از حد مورد انتظار برای BMI آن‌ها است. با چنین سوخت و ساز کاهش یافته‌‏ای، شما باید ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کالری در روز کمتر غذا بخورید یا اینکه مقدار زیادی کالری بسوزانید تا فقط در همین وضعیت بمانید و افزایش وزن نداشته باشید. در حالی که رژیم غذایی و ورزش از اجزای مهم در کاهش وزن موفق هستند، آن‌ها قطعاً در دست‏یابی به موفقیت در دراز مدت، اگر ناهنجاری‌‏های متابولیک ایجاد نشود، موفق نخواهند بود.

بررسی تیروئید در زنان

تعداد زنانی که از کم کاری تیروئید رنج می‌برند بیشتر از مردان است و تعداد زنانی که درگیر مشکلات تیروئید هستند و همراه با آن افزایش وزن دارند بسیار بیشتر از مردان می‏‌باشد. اکثر مشکلات تیروئید در خود غده رخ می‏‌دهند و اغلب خود را تا زمانی که یک الگوی وسیع‏‌تر از عدم تعادل هورمونی ایجاد نشود، آشکار نمی‏‌کنند. به همین دلیل است که مشکلات تیروئید، یائسگی و افزایش وزن اغلب با هم ظاهر می‏‌شوند.

چرا زنان به این میزان دچار کم کاری تیروئید و افزایش وزن می‌‏شوند؟ دلایل متعددی وجود دارند، اما در درجۀ اول موارد زیر هستند:

• زنان بیشتر زندگی خود را صرف رژیم غذایی، معمولاً در یک سیکل یا چرخۀ یو- یویی به صورت جشن گرفتن و پس از آن روزه گرفتن (زیاد خوردن و اصلاً نخوردن) می‏‌کنند. این کار سوخت و ساز بدن شما را ضعیف می‌‏کند و میزان متابولیسم بدن شما را که یک عامل ترکیبی برای تیروئید است، به خصوص در زمان یائسگی، کاهش می‌‏دهد.
• زنان تمایل دارند که استرس را در درون خود بریزند، که عملکرد غده فوق کلیوی، مغز و تیروئید را تحت تأثیر قرارمی‌‏دهد و منجر به افزایش میل شدید به شیرینی‌‏جات و کربوهیدرات‌‏های ساده برای تأمین انرژی فوری و احساس وضعیت هورمونی مطلوب، می‌‏شود.
• زنان نوسانات هورمونی ماهانه را که بیوشیمی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌‏دهد، تجربه می‏‌کنند.

آیا بیماران سرطان تیروئید بعد از تیروئیدکتومی دچار اضافه وزن می‌شوند؟

بیمارانی که تحت عمل تیروئیدکتومی قرار می گیرند، اغلب از افزایش وزن شکایت می کنند، که اغلب علت آن را جایگزینی ناکافی هورمون تیروئید می دانند. یک گروه تحقیقاتی گفته اند که: برای ارزیابی تغییرات وزن مرتبط با جایگزینی هورمون تیروئید یا درمان سرکوب کننده پس از تیروئیدکتومی، وزن بیماران قبل و بعد از تیروئیدکتومی را اندازه گیری کردیم و آنها را با وزن بیماران یوتیروئیدی مبتلا به ندول تیروئید مقایسه کردیم که سالها تحت پیگیری قرار گرفته بودند.

وزن و قد ۶۷ زن و ۳۵ مرد که تحت عمل جراحی تیروئیدکتومی کامل برای سرطان تیروئید قرار گرفته بودند، قبل و به مدت متوسط ​​۸.۳ سال پس از تیروئیدکتومی ثبت شد. همه بیماران دوزهای سرکوب کننده یا جایگزین لووتیروکسین دریافت کردند. به عنوان یک گروه مقایسه، ۷۰ زن و ۲۲ مرد مبتلا به گواتر یا ندول تیروئید و یوتیروئید اندازه گیری های سریالی قد و وزن داشتند.

آن‌ها به طور متوسط ​​۷.۶ سال تحت پیگیری قرار گرفتند. شاخص توده بدنی (BMI) و صدک های BMI با توجه به سن محاسبه شد. وزن، BMI و تغییرات صدک BMI هر دو بدون تعدیل مقایسه شده و برای سن، جنس، سطح تیروتروپین (TSH) و مدت زمان بین اندازه گیری ها تنظیم شده است.

یافته ها: در ابتدا، بیماران مبتلا به ندول تیروئید مسن تر (میانگین ۴ /۵۰ سال) از بیماران مبتلا به سرطان تیروئید (میانگین ۴۵.۸ سال) بودند. تفاوت معنی داری در وزن پایه، BMI یا صدک BMI وجود نداشت. سطوح اولیه TSH برای بیماران مبتلا به سرطان تیروئید (میانگین ۰.۸ mIU/L) نسبت به افرادی که دارای ندول (متوسط ​​۱.۸ mIU/L) بودند (۰۰۲/۰ = p) کمتر بود. تفاوت معنی داری بین تغییرات وزن، BMI یا صدک BMI از ابتدا تا پایان مطالعه وجود نداشت، چه بدون تعدیل و چه بعد از تنظیم سن، جنس، TSH و مدت زمان پیگیری.

نتیجه گیری: علیرغم تصور بسیاری از بیماران که تیروئیدکتومی و جایگزینی هورمون تیروئید یا درمان سرکوب کننده مسئول افزایش وزن بعدی آنها است، تفاوت معنی داری در افزایش وزن در مقایسه با گروه کنترل بیماران یوتیروئیدی با ندول یا گواتر تیروئید وجود نداشت.

چگونه افراد با کم کاری تیروئید می توانند مجدد به وزن عادی برگردند؟

در واقع افرادی که دچار چاقی تیروئید می شوند بعد از درمان و برگشت بدنشان به حالت طبیعی بایست مجدد به وزن عادی بدنشان برسند و اگر کسی که تیروئید کم کار داشته و درمان می شود در همان وزن چاقی باقی بماند باید به دنبال دلیل دیگری برای چاقی خود باشد و ممکن است چاقی وی بر اثر تیروئید نبوده باشد.

البته روند بازگشت وزن ممکن است کمی طول بکشد ولیکن به هر شکل انتظار این است که این روند انجام شود.

چاقی بعد از عمل تیروئید

بیشتر افرادی که مورد جراحی تیروئید قرار می گیرند و به دلیل از دست دادن غده تیروئید دچار کم کاری تیروئید می شوند نگران چاقی بعد از عمل تیروئید هستند، در حقیقت همانطور که گفته شد هورمون تیروئید متابولیسم بدن را کنترل می نماید و کاهش هورمون تیروئید در بدن به معنی کاهش متابولیسم و در نتیجه چاقی ناشی از آن است، بدون درمان کافی و مناسب برای کم کاری تیروئید از دست دادن وزن و یا کنترل چاقی تقریبا غیر ممکن می شود ولی همانطور که در تیتر قبل گفته شد با درمان کافی، وزن قابل کنترل بوده و اگر همچنان با افزایش وزن رو به رو باشید باید به دنبال دلیل دیگری باشید.

ایا ممکن است کم کاری تیروئید باعث لاغری شود؟

کم کاری تیروئید با کاهش متابولیسم موجب انباشته شدن کالری در بدن می شود و این انباشت به معنی افزایش وزن است، بنابراین در پاسخ این سوال باید گفت خیر، کم کاری تیروئید باعث لاغری نیست بلکه برعکس وزنتان را افزایش می دهد.

شما در مورد کم کاری تیروئید و افزایش وزن چه کاری می‌توانید انجام دهید؟

اولین کاری که باید انجام دهید این است که اگر شما در حال تجربۀ یک افزایش وزن مقاوم هستید، با پزشک صحبت کنید. او ممکن است برای شما یک آزمون تیروئید یا اندازه گیری TSH (هورمون محرک تیروئید) تجویز کند.

نکات کاهش وزن برای کم‏‌کاری تیروئید:

رعایت رژیم غذایی کم کاری تیروئید، کنترل اندازۀ وعدۀ غذایی و ورزش منظم- این‌ها اجزای کلیدی برای از دست دادن وزن است. اما اگر شما کم کاری تیروئید دارید، فعالیت کم غدۀ تیروئید نیز در آن نقش دارد.

۱- مصرف غذای بدون گلوتن را در نظر داشته باشید.

مصرف غذای فاقد گلوتن می‌‏تواند به افراد مبتلا به کم کاری تیروئید در کاهش وزن کمک کند. گلوتن به میزان بالایی گواتروژن است، که با جذب ید تداخل کرده و عملکرد تیروئید را مهار می‏‌کند. ارتباط بین عدم تحمل گلوتن و اختلالات تیروئید، مدت طولانی است که گفته شده است، اما این در زمانی است که افراد با کم کاری تیروئید، گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند.

۲- حذف کربوهیدرات‌‏ها و قندهای ساده.

یک رژیم غذایی با کربوهیدرات متوسط تا پایین که بر روی کربوهیدرات‌‏های کمپلکس تمرکز دارد (سبزیجات نشاسته‏‌ای و حبوبات) و از قندهای ساده پرهیز می‏‌کند (که در آب نبات و نوشابه وجود دارد)، توصیه می‏‌شود.

۳- غذاهای ضد التهاب بیشتر بخورید.

غذاهای ضد التهاب می‏‌توانند در آرام‌‏تر شدن تیر کشیدن مفصل‌‏ها و دردها و افسردگی کمک کنند، همۀ آن مشکلاتی است که می‌‏توانند ناشی از کم کاری تیروئید باشند و غذاهای ضد التهاب می‏‌توانند در کمک به تسکین سیستم ایمنی بدن نقش داشته باشند، که اغلب در در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید در حال فعالیت بیش از حد (اوردرایو) است.

۴- داشتن وعده‏‌های غذایی کوچک و پی در پی.

کم کاری تیروئید عملکرد دستگاه گوارش را کند می‏‌کند. خوردن وعده‏‌های غذایی کوچک‏تر و مکرر حاوی مواد غذایی پر نیاز- پروتئین‏‌های با کیفیت، کربوهیدرات‌‏های کمپلکس و چربی‏‌های سالم- قند خون را متعادل نگه می‌‏دارد و به جلوگیری از کم و زیاد کردن وعده‌‏های غذایی بزرگ و فرآوری شده کمک می‏‌کند.

۵- برنامۀ غذایی روزانه داشته باشید.

کالری مصرفی روزانۀ شما می‏‌تواند به سرعت موشک بالا رود مگر اینکه شما هر چیزی که می‏‌خورید و می‏‌نوشید ثبت کنید. این کار همچنین می‏‌تواند در اطمینان از اینکه شما در حال خوردن یک رژیم غذایی متعادل هستید، کمک کند.

۶- بدن خود را باتحرک نگه دارید.

ورزش، مکمل مهمی در یک رژیم غذایی سالم به منظور کمک به سوزاندن کالری است. اگر یک فرد به طور وحشتناکی خسته است، ورزش بیشتر می‏‌تواند کم‏‌کاری تیروئید را سرکوب کند. اگر فردی به درستی کم‌‏کاری تیروئید خود را مدیریت کند و دارای انرژی باشد، به ورزش تشویق می‌‏شود.

۷- داروهای تیروئید را طبق دستور مصرف کنید.

هورمون تیروئید باید اولین چیزی باشد که صبح با معدۀ خالی با مقدار زیادی آب خورده می‏‌شود. آن را همراه با داروهای دیگر مصرف نکنید و حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه تا خوردن صبحانه صبر کنید. اگر سطح هورمون‏‌های تیروئید شما هنوز به جایی که باید باشد نرسیده است، زمانی که داروی خود را به درستی مصرف کنید می‏‌تواند توانایی شما را در از دست دادن وزن، تحت تأثیر قرار دهد.

سخن پایانی

شما در این مقاله با رابطه تیروئید با وزن بدن آگاه شدید. همچنین از نکات مهم در رعایت تغذیه برای تیروئید آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول