پیشرفت تکنولوژی دندانپزشکی انقلابی در بسیاری از جنبه های دندانپزشکی ایجاد کرده است، از روش جایگزینی دندانهای از دست رفته گرفته تا روشهایی که می توانیم حفره را تشخیص دهیم. در دندانپزشکی از لیزر جهت درمانهای مختلف استفاده می شود. دندانپزشکی لیزری از سال ۱۹۸۹ شروع به گسترش کرد. در لیزر درمانی دندانپزشکی، مزیتهایی وجود دارد که در روشهای سنتی مرسوم وجود ندارد از جمله راحتی بیمار و دقت بالاتر درمان. به طور کلی دو نوع درمان دندانپزشکی با لیزر وجود دارد: لیزر بافت نرم (مانند لثه) و بافت سخت (مانند دندان و استخوان). دستگاه لیزر انرژی نور را به صورت یک پرتوی بسیار باریک و متمرکز در می آورد. دستگاههای نور لیزر هنگام برخورد با بافت، واکنشی در آن ایجاد می کنند که باعث شکل دهی یا بریدن بافت می شود. لیزر تنها نقاطی را هدف قرار می دهد که آسیب دیده اند. استفاده از این روش هیچ گونه عوارض جانبی برای بیمار ندارد. در نتیجه بیمار درد، خونریزی لثه، و عفونت پس از درمان را تجربه نخواهد کرد.
فهرست مطالب
- لیزر دندانپزشکی چیست؟
- تشخیص پوسیدگی به وسیله لیزر چگونه است؟
- چگونه از لیزر در دندانپزشکی استفاده می شود؟
- کاربردهای لیزر در دندانپزشکی چیست؟
- آیا لیزر در هنگام تراشیدن به دندان آسیب میرساند؟
- مزیتهای پر کردن یا عصب کشی دندان با لیزر چیست؟
- معایب عصب کشی یا پر کردن دندان با لیزر چیست؟
- چرا پر کردن دندان با لیزر دندانپزشکی بهتر است؟
- درمان ریشه با لیزر چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
لیزر دندانپزشکی چیست؟
کلمه لیزر (LASER) مخفف عبارت light amplification by the stimulated emission of radiation به معنی تقویت نور از طریق گسیل القایی است. دستگاه لیزر انرژی نور را به صورت یک پرتوی بسیار باریک و متمرکز در می آورد. دستگاههای نور لیزر هنگام برخورد با بافت، واکنشی در آن ایجاد می کنند که باعث شکل دهی یا بریدن بافت می شود.
لیزر انرژی متمرکز شده نور است که به صورت پرتو منتشر می شود. لیزر به جای برش، بافت پوسیده را تبخیر می کند. زمانی که بافت آسیب دیده برداشته شد، دندانپزشک از لیزر برای سخت کردن مواد پر کننده استفاده می کند. لیزر از جنس امواج الکترومغناطیسی (نور) می باشد و تفاوت اصلی لیزر با نور معمولی اینست که در نور معمولی انواع طول موجها وجود دارد و مجموعه آنها یک نور را تشکیل می دهد ولی در لیزر فقط یک طول موج وجود دارد. از لیزر به تازگی در درمانهای دندانپزشکی استفاده می شود. انواع برشها و برداشت بافتهای پوسیده دندانی و یا حذف بافت های استخوانی که تا کنون فقط با دریل ها امکان پذیر بود، امروزه با لیزر نیز امکانپذیر است که محاسن بسیار دارد.
تشخیص پوسیدگی به وسیله لیزر چگونه است؟
استفاده از لیزر در تشخیص پوسیدگی از جمله روش های جدید است . دستگاه های تشخیص لیزر اشعه لیزر که طول موج بخصوصی از نور است را می تاباند و برگشت و بازتاب این اشعه را از بافت های دندان جذب می کند. بافت های سالم طول موج بخصوصی را بازتاب می کنند و بافت های پوسیده طول موج دیگری را باز می تابانند که به این عمل فلورسانس می گویند. پس توسط عمل فلورسانس بافتهای سالم و پوسیده بدون هیچ گونه عوارض و خطری با دقت بالائی حدود 99% می توان دندان پوسیده را تشخیص داد.
این دستگاه پوسیدگی را به صورت اعداد نمایش می دهد و از روی عدد پزشک می تواند بگوید پوسیدگی در کجای دندان قرار دارد و حجم آن چقدر است و شدت پوسیدگی چه میزانی است. در این موارد چنانچه پوسیدگی در مینا است و هنوز به عاج نرسیده است، دندان پزشک فقط دستور بهداشتی می دهد و بیمار را تشویق به رعایت بهداشت بهتر می کند و یا شاید وسایل کمک بهداشتی معرفی کند. پوسیدگی می تواند در همین مرحله متوقف گردد، گاها با شیار بندی دندان های می تواند از پیشرفت بسیاری از اینها جلوگیری کرد.
چگونه از لیزر در دندانپزشکی استفاده می شود؟
همه لیزرها با ارسال انرژی به شکل نور کار می کنند. هنگامی که از لیزر برای درمانهای دندانپزشکی و جراحی استفاده می شود، لیزر به عنوان ابزاری برای بریدن یا تبخیر کردن بافتی که در تماس با آن قرار می گیرد عمل می کند. هنگامی که از آن برای سفید کردن دندان استفاده می شود، به عنوان یک منبع حرارتی عمل می کند. همچنین خاصیت عامل بلیچینگ را افزایش می دهد.
کاربردهای لیزر در دندانپزشکی چیست؟
دو نوع اصلی دندانپزشکی لیزری عبارت است از درمانهای بافت سخت و بافت نرم. منظور از درمانهای بافت سخت کلیه درمانهایی است که در آن بافتهای سخت مانند دندان باید دستکاری شوند.
درمانهای بافت سخت که با لیزر انجام می شوند عبارتند از:
- شناسایی پوسیدگی دندان: از لیزر می توان برای تشخیص پوسیدگی ها استفاده کرد.
- آماده کردن و پر کردن دندان: در پر کردن دندان با لیزر دیگر نیازی به استفاده از دریل دندانپزشکی و تحمل لرزش و صدای آن نیست بلکه بدون نیاز به بی حسی، دندان پر می شود.
- درمان حساسیت دندان: دندانهایی که به سرما و گرما حساسیت پیدا کرده اند را می توان با لیزر و مهر و موم کردن توبولهای ریشه دندان، درمان کرد.
- سفید کردن دندان: استفاده از لیزر در بلیچینگ عوارضی مانند حساسیت دندان، آسیب رسیدن به مینای دندان و گاها ترک های ریز دندانی را کاهش می دهد.
- جراحی لثه: از لیزر می توان برای برش و جراحی لثه استفاده کرد. این روش درد و ناراحتی کمتری را برای بیمار بوجود می آورد و طول درمان را کوتاه تر می کند.
پر کردن دندان با لیزر:
برای پر کردن دندان با لیزر، ممکن است نیازی به بی حسی نباشد. دندان با کمک دستگاه لیزر تراشیده می شود و بافتهای پوسیده و آلوده خارج می شوند. سپس دندانپزشک سوراخ را با مواد پر کننده دندان پر کرده و به آن شکل مناسب می دهد. در آخر دندان و پر کردگی آن تنظیم شده و پولیش می شود.
عصب کشی با لیزر:
برای عصب کشی باید تاج دندان سوراخ شود تا دندانپزشک از طریق این سوراخ، ابزاری به نام فایل را وارد محفظه پالپ کرده و بافتهای آلوده را بردارد و پالپ را کامل تخلیه کند. در روش لیزری، نیازی نیست دندان با دریل سوراخ شود. بلکه با لیزر می توان سوراخ دسترسی را در تاج به وجود آورد. به نظر می رسد استفاده از لیزر در عصب کشی احتمال باقی ماندن عفونت را کمتر می کند. از لیزر می توان برای شکل دهی و پاکسازی دیواره های پالپ نیز استفاده کرد.
سپس محفظه پالپ تمیز و پاکسازی و ضد عفونی می شود و با مواد مخصوصی (معمولا گاتا پِرچا) پر می شود. ممکن است از لیزر برای نرم کردن و شکل دادن به مواد پر کننده سیستم مجرای ریشه نیز استفاده شود.
درمان پوسیدگی دندان با لیزر:
به کمک لیزر می توان در همان درمان ابتدایی از وسیع تر شدن پوسیدگی و درمان های سخت و آزار دهنده و پر هزینه پیشگیری کرد. با تکیه بر کمک لیزر میتوان پوسیدگی ها را به نحو کامل بازیابی کنیم . لیزر مولوکول های موجود در آب را در داخل دندان به جنبش وا داشته و به کمک همین جنبش ملکول های آب قسمت های پوسیده و ضعیف دندان برداشته می شود و قسمت های سالم و قوی دندان باقی می ماند. این یکی از مزایای معجزه آسای لیزر است که برخلاف مته که به بافت سالم، بدون اینکه عمدی در کار باشد، آسیب می رسانند، بافت سالم دست نخورده باقی می ماند.
استفاده از لیزر در تراشیدن دندان:
جایگزین بسیار عالی به جای تراشیدن دندان ، لیزر است که در این روش بدون اعمال سوراخ کردن، لرزش و… حتی تماس فیزیکی با دندان صورت نمی گیرد، تمامی پلاکها و جرم ها و قسمت های دندان پوسیده را از بین می برند. درد و ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی شود. علاوه بر این، با استفاده از لیزر می توان به طور دقیقی حفره ی مورد نظر را در دندان ایجاد کرد، به صورتی که شکل دندان کامل حفظ شود و دندانپزشک با دقت تمام بر این عمل نظارت می کند با استفاده از لیزر، به طور همزمان دندان ضدعفونی نیز می شود که این موضوع باعث عوارض بعد از درمان و احتمال عود کردن مجدد پوسیدگی دندان می شود.
همچنین به این خاطر که نفوذ لیزر تنها در سطح دندان است، این روش ایجاد گرمای کمتری می کند.درمان بافت های سخت دندانی، از لیزری استفاده می شود که توسط آب موجود در بافت دندان و ماده ی هیدروکسی آپاتیت در دندان به خود جذب می کند. انرژی الکترومغناطیسی که به واسطه ی مولکول ها جذب می شود، به انرژی گرمایی تبدیل می شود و دمای آب را بالاتر از دمای جوش می برد.
آیا لیزر در هنگام تراشیدن به دندان آسیب میرساند؟
وارد کردن اشعه ی لیزر به دندان باعث به وجود آمدن برش در بافت سالم مینا و عاج می شود. نتیجه ی موثر بودن این روش بر روی دندان به میزان آب موجود در بافت مینا و عاج دندان بستگی دارد. بافت های آسیب دیده ی دندان دارای آب زیادتری نسبت به بافت سالم عاج هستند ( ۲۵ درصد در برابر ۸ درصد ) و به همین علت قسمت های پوسیده ی دندان توسط لیزر با سرعت بسیار بیشتری انجام می پذیرند و از بین می روند. این موضوع در مینای دندان نیز صدق می کند و به خاطر کم بودن میزان آب موجود در بافت مینای دندان، لیزر تاثیر کمتری بر مینای دندان دارد.
مزیتهای پر کردن یا عصب کشی دندان با لیزر چیست؟
لیزر باعث می شود درمان دقیق تر، مقرون به صرفه تر و راحت تر باشد. مزیتهای درمان لیزری به صورت زیر است:
- کاهش نیاز به بخیه
- کاهش خونریزی در بافتهای نرم (چون لیزر به منعقد شدن سریعتر خون کمک می کند)
- گاهی اوقات رفع نیاز به بی حسی
- کاهش احتمال عفونت باکتریایی به دلیل استریل کردن ناحیه تحت درمان
- التیام سریعتر بافتها و امکان بیشتر بازسازی بافتها
- کاهش صدمه دیدن بافتهای سالم اطراف (به دلیل دقت بالای نور لیزر)
- لیزر بافت نرم از طریق آب و هموگلوبین جذب می شود. هموگلوبین پروتئین موجود در گلبولهای قرمز است. این لیزرها همزمان با نفوذ به داخل بافت نرم، پایانه های عصبی و رگهای خونی را می بندند و باعث می شوند احتمال خونریزی و عفونت کم شود و پس از درمان دردی احساس نشود.
معایب عصب کشی یا پر کردن دندان با لیزر چیست؟
- لیزر را نمی تواند برای دندانی که با آمالگام پر شده است به کار گرفت.
- گاهی اوقات لیزر بافت سخت (که برای پر کردن دندان به کار می رود) باعث صدمه دیدن پالپ دندان می شود.
- برخی از درمانهای لیزری نیاز به بی حسی دارند.
- گاهی اوقات علیرغم استفاده از لیزر، باز هم نیاز به دریل وجود دارد تا پر کردن دندان تکمیل شود. مثلا برای شکل دهی، تنظیم سطح جونده و بایت دندان و پولیش پر کردگی نیاز به دریل وجود دارد.
- برخی درمانها را بسته به بافتهای اطراف آن نمیتوان با لیزر انجام داد.
- احتمال صدمه دیدن لثه وجود دارد.
چرا پر کردن دندان با لیزر دندانپزشکی بهتر است؟
روش های قدیمی پر کردن دندان با خونریزی و درد زیادی همراه بودند. در عین حال، سیاه شدن ماده پر کننده نیز ظاهر بیمار را تحت تاثیر قرار می داد. امروزه تمام عوارض و مشکلات قبلی با کاربرد لیزر در دندانپزشکی حل شده است.
برای اثبات مزیت پر کردن دندان با لیزر دندانپزشکی دلایل متعددی وجود دارد :
- حذف بافت های پوسیده در هنگام استفاده از دریل ها و فرزها و بافت سالم هم حذف می شود ولی لیزر توانایی این را دارد که بافت سالم را تخریب نکدن و فقط پوسیدگی را بردارد.لیزر نسبت به مته باعث آسیب کمتری به بافت دندان می شود، زیرا دقیقا نقاط تیره و نرم دندان را هدف می گیرد که فرسوده شده اند
- حفره ای که با دریل ها و فرزها ایجاد می کنیم کاملا عفونی است ولی لیزر در هنگام تراش، حفره را استریل می کند و از ایجاد پوسیدگی مجدد جلوگیری می کند.
- در بسیاری از موارد هنگامی که پوسیدگی عمیق است چنانچه حذف پوسیدگی با لیزر انجام شود می توان بدون عصب کشی کردن فقط دندان را پر کرد.
- باقیمانده دندان بعد از تراش با لیزر، مقاوم تر از زمانی است که با روش های معمولی درمان می شود، دندان معمولی با همان میزان پوسیدگی است که از ایجاد پوسیدگی مجدد جلوگیری می کند.
- از لیزر برای شناسایی نقاط پوسیده دندان استفاده می شود. بدین ترتیب مواجهه بیمار با اشعه X در رادیوگرافی به صفر می رسد. این روش به طور خاص خبر خوبی برای زنان باردار و افرادی است که استفاده از رادیوگرافی برای آنان با ممنوعیت همراه است.
درمان ریشه با لیزر چگونه است؟
استفاده از لیزر در درمان ریشه نویدگر درمانی مطمئن و استاندارد خواهد بود. لیزر با عمق نفوذ بسیار بالا، تمام باکتری های عفونی درون دندان را از بین می برد. می دانیم درون دندان ها قسمتی وجود دارد که اصطلاحا عصب (Pulp) نامیده می شود. ولی این قسمت غیر از عصب دارای عروق خونی، بافت لنفاوی و سلول های عاج ساز و … می باشد. چناچه پوسیدگی که از بیرون دندان ها شروع می شود، پیشرفت کند و به بافت زنده درون دندان (pulp) برسد، این بافت عفونی می شود و بایستی خارج گردد.
به این کار اصطلاحا عصب کُشی یا عصب کِشی می گویند که اصطلاح بهتر برای آن درمان ریشه است (Root canal thrapy). استفاده از لیزر در زمینه عصب کشی می تواند لایه برجا مانده از تمیز کردن و سائیدن کانال ریشه که معمولا به جا می ماند و مملو از باکتری و ذرات دندان و بافت عفونی است را حذف کند . همچنین ریشه دندان را کاملا استریل می کند و به دلیل نفوذ لیزر در دندان تا عمق زیادی که فراتر از حضور باکتری ها در ریشه است، دندان را استریل می کند و هیچ باکتری، دیگر نمی تواند باقی بماند .
سخن پایانی
شما در این مقاله با لیزر در دندانپزشکی آشنا شدید. همچنین از چگونگی ترمیم دندان با لیزر آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
در درمان لثه با لیزر، حداقل احساس ناراحتی وجود دارد. لیزر در واقع در هنگام درمان بیماری های لثه کیفیت درد را کاهش میدهد. لیزرها انرژی را سریعتر از آنچه برای تحریک پاسخ عصبی لازم است تحویل می دهند بنابراین پرتو نور لیزر قبل از اینکه بیمار حتی آن را احساس کند، پایان می یابد.
این روش به طور کلی دو بار انجام می شود که هر کدام یک تا دو ساعت به طول می انجامد. دندانپزشک در هر ویزیت یک طرف دهان را درمان می کند. این جلسه ها با فاصله ی دو تا سه هفته از هم برنامه ریزی می شوند تا باکتری های طرف درمان نشده فرصتی برای آلوده کردن بافت و استخوان بافت درمان شده نداشته باشند.
دندانپزشک از لیزر برای ازبین بردن هرگونه جرم وبافت های آلوده ی اطراف دندان شما استفاده می کند و پس از اتمام درمان نیز از لیزر برای پاک سازی بافت درمان شده، بازسازی استخوان و شروع روند ترمیم استفاده می کند.