پلاک دندان، یک لایه سخت تشکیل شده از باکتری‌های دهان است. این پلاک‌ها در اثر تجمع باکتری‌ها بر روی دندان بخصوص در قسمت‌هایی که مسواک به آنها دسترسی ندارد، ایجاد می‌شوند، که اصطلاحا پلاک دندان نامیده شده‌اند. نحوه تشکیل پلاک دندانی، علت ایجاد پلاک دندان و همین طور ارتباط جرم و پلاک دندان از جمله مواردی است که همواره از سوی کاربران مورد بررسی می‌باشد. تمیز نگه داشتن مداوم دهان و دندان از عوامل مهم جلوگیری از پلاک دندان است.در این متن به بررسی ماهیت پلاک دندان و همین طور عوارض ناشی از آن بر روی دندان می‌پردازیم.
فهرست مطالب
- پلاک چیست؟
- پلاک دندان چگونه تشکیل میشود؟
- جرم دندان چیست؟
- مزایای جرم‌گیری دندان چیست؟
- تفاوت بین پلاک و تارتار چیست؟
- تشخیص پلاک دندان چگونه است؟
- معرفی روش های پیشگیری از پلاک
- نحوه ی درمان و از بین بردن پلاک دندان چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
پلاک چیست؟
جرم و پلاک دندانی از بافت‌های خارج سلولی و میکروارگانیسم‌ها، به ویژه باکتری‌های بی‌هوازی (استینوباکتر و فوزوباکتری) و استرپتوکوک موتانس تشکیل میشود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله دندان های نامرتب کودکان را بخوانید. مواد بافتی موثر در تولید پلاک شامل لیپید، پروتئین و پلی ساکاریدهای بلند زنجیره میشود. تشکیل پلاک به طور طبیعی نه تنها ضرری ندارد، بلکه حتی از حمله‌ی میکروارگانیسم‌های مضر به دندان‌ها و لثه‌ها نیز جلوگیری می‌کند. با این حال اگر هر روز مسواک نزنید و پلاک جمع شده روی دندان سفت شود، پلاک به تدریج ضخیم‌تر میشود و لایه‌هایی را تشکیل می‌دهد که زدودن آن به مرور دشوار و دشوارتر میشود.
باکتری‌های نزدیک به سطح دندان به روش تنفس بی‌هوازی زنده می‌مانند، به این ترتیب تعداد و میزان اسیدهای ترشح شده توسط این باکتری‌ها افزایش می‌یابد. در این نوع تنفس باکتریایی به جای اکسیژن از گیرنده‌های الکترونی استفاده میشود، به همین دلیل باکتری‌های بی‌هوازی علت اصلی بوی بسیار بدی است که از دهان افراد مبتلا به گزروستومی یا سندرم خشکی دهان به مشام می‌رسد. به علاوه اسیدهای ترشح شده توسط باکتری‌های ایجاد کننده پلاکدندان باعث از بین رفتن مواد معدنی دندان‌های مجاور میشود.
پلاک دندان چگونه تشکیل میشود؟
سازو کار تشکیل پلاک دندان به شرح زیر است:
- بیوفیلم با جذب پروتئین و باکتری‌ها روی مینای دندان تشکیل میشود.
- نیروهای الکترواستاتیک و واندروالس باعث “چسبندگی برگشت‌پذیر” روی سطوح دندان میشود. “چسبندگی برگشت‌ناپذیر” پی‌آمد برهم‌کنش مولکول‌ها در غشاء نازک نگهدارنده‌ی سلول‌ها و سطوح سلولی است.
- اضافه شدن مجموع باکتری‌های جدید به باکتری‌های اولیه به تکثیر و تولید بیوفیلم می‌انجامد.
جریان آب دهان، اسیدیته،دمای دهان، واکنش‌های اکسایش ـ کاهش و رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان همگی باعث سفت و سخت شدن پلاک جمع شده روی سطوح دندان‌ها، به ویژه بین دندان‌ها میشود. واکنش‌های اکسایش ـ کاهش بر میزان اسیدیته دهان اثر می‌گذارد، چون این واکنش‌ها ویژگی‌هایی شبیه به واکنش‌های اسید ـ باز دارد.
جرم دندان چیست؟
اگر پلاک از روی دندان پاک نشود، سخت میشود و به ماده‌ای به نام جرم تبدیل میشود. جرم لایه ضخیمی از مواد معدنی است که به سختی به دندان می‌چسبد و زیر خط لثه پخش میشود. جرم دندان سلامت دندان‌ها و لثه‌ها را به خطر می‌اندازد. متاسفانه جرم به هیچ وجه با مسواک زدن و نخ کشیدن از بین نمی‌رود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره سایش دندان را بخوانید.
مزایای جرم‌گیری دندان چیست؟
جرم‌گیری مزایای مهم و مشخصی دارد. جرم انباشته شده روی دندان مکانی مناسب برای رشد باکتری‌هایی است که عامل بیماری‌های لثه هستند. همانطور که اشاره شد بیماری لثه عارضه مهمی است که آثار مخرب آن فقط به حفره دهان محدود نمی‌شود. بنابراین بهتر است به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا مشکلات دهان و دندان در مراحل اولیه تشخیص داده شود و قبل از تبدیل شدن به مسائل جدی درمان شود.
فواید پاک کردن جرم و پلاک از روی دندان‌ها فقط رفع بوی بد دهان نیست. رشد پلاک روی دندان‌ها بخش لاینفکی از بروز مشکلات جدی‌تر مانند بیماری لثه است. همان طور که اشاره شد بیماری لثه خود مولد عوارض بی‌شمار دیگری چون ناراحتی‌های قلبی ـ عروقی است.
دندانپزشکان جرم‌گیری دندان‌ها را به دو روش زیر انجام می‌دهند:
1. وسایل اولتراسونیک
در روش اولتراسونیک از ارتعاشهایی با فرکانس بالا برای جرم‌گیری استفاده میشود. دندانپزشک سر دستگاه را که صدای بلندی تولید می‌کند، روی دندان‌ها حرکت می‌دهد و به این ترتیب ذرات جرم از روی دندان‌ها جدا میشود، بدون آن که کمترین آسیبی به دندان‌ها وارد شود. مدت زمان جرم‌گیری به ضخامت جرم بستگی دارد.
2. وسایل ظریف دستی
پس از اتمام کار با دستگاه اولتراسونیک از وسایل دستی ظریفی برای تراش دادن و پاک کردن ذرات کوچکتر جرم استفاده میشود. این وسایل مطابق با شکل دندان‌ها طراحی شده‌اند و سطح دندان‌ها را صاف می‌کنند. دندانپزشک در نهایت دندان‌ها را پولیش می‌زند و فلوراید درمانی را نیز انجام می‌دهد تا دهان خوشبو و دندان‌ها صاف و تمیز شود.
تفاوت بین پلاک و تارتار چیست؟
همانطور که گفته شد، پلاکدندان به طور معمول هر روز تشکیلی میشود و این وظیفه شما است که برای حفظ سلامتی دهان خود حتما آن را پاک کنید. اگر احیانا کسی هستید که به بهداشت دهان و دندان خود اهمیتی نمیدهید، این پلاک هر روز ضخیم تر میشود تا جایی که سخت شده و به راحتی قابل مشاهده خواهد شد.
پلاک ها مواد معدنی که در بزاق شما وجود دارند را جمع کرده و با تبدیل شدن به یک ماده تقریبا زرد رنگ تبدیل به تارتار میشود. تارتار در امتداد لثه، مابین لثه و دندان ها و قسمتهای پشت دندان شما ایجاد میشود.هرچند که شما میتوانید به راحتی پلاک ها را از بین ببرید اما از بین بردن تارتار نیازمند توجه و تخصص متخصص ارتودنسی و یا دندان پزشک است.
تشخیص پلاک دندان چگونه است؟
بیشتر اوقات پلاک بی رنگ یا به زرد کمرنگ است. یک دندانپزشک می تواند در معاینه دهانی با استفاده از یک آینه کوچک وجود پلاک را روی دندان شما قرار دهد.
معرفی روش های پیشگیری از پلاک
- برای پیشگیری از جمع شدن پلاک دندان‌ها را دو بار در روز با مسواک نرم و با سر گرد مسواک بزنید. فضای بین دندان‌ها و لثه‌ها را نیز تمیز کنید. از خمیردندان فلوراید استفاده کنید.
- بین دندان‌ها را روزی یک بار نخ بکشید تا باکتری‌ها و ذرات غذا بین دندان‌ها باقی نماند.
- برای کم کردن باکتری‌های عامل رشد پلاک و بیماری لثه از دهانشویه آنتی باکتریال استفاده کنید.
- هر 6 ماه یک بار برای جرم‌گیری و معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
- از دندانپزشک بخواهید تا لزوم فیشورسیلانت دندان‌ها را بررسی کند. سیلانت پوشش نازک پلاستیکی است که روی سطوح جویدن دندان‌ها زده میشود تا در برابر پوسیدگی و سوراخ شدن دندان‌ها از آنها محافظت کند.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید و تعداد میان وعده‌ها را کاهش دهید. اگر باید میان وعده مصرف کنید، مواد مغذی مانند ماست ساده، پنیر، میوه یا سبزیجات خام میل کنید. سبزیجاتی مانند کرفس کمک می‌کند تا ذرات غذا از بین دندان‌ها خارج شود و در ترکیب با آب دهان اسید تولید شده توسط پلاک را خنثی می‌کند.
نحوه ی درمان و از بین بردن پلاک دندان چگونه است؟
مناسب ترین راهکار برای از بین بردن پلاکدندان، مسواک زدن و تمیز کردن مرتب و روزانه دندان‌ها و بین دندان‌ها با نخ دندان است. کشیدن مسواک بر سطح دندان پلاک‌ها را از بین می‌برد. دو بار در روز سطح دندان خود را با یک مسواک نرم تمیز کنید. با انتخاب یک مسواک مناسب از نظر اندازه و کیفیت مطمئن شوید که تمامی سطوح دهان و دندان‌های شما با مسواک تمیز می‌گردد.
استفاده از مسواک برای جلوگیری از ایجاد پلاک دندان
از خمیر دندان‌های مناسب و حاوی مواد ضد میکروب و فلوراید، استفاده کنید، این مواد به جلوگیری از پوسیدگی دندان‌های شما کمک می کنند. برای تمیز کردن پلاک دندان‌های بین دندان و لثه حتما از نخ دندان استفاده نمایید.
از پاک کننده‌های بهداشتی برای تمیز کردن قسمت‌هایی از دندان و دهان که برای شما قابل رویت نیست، جهت جلوگیری از انباشته شدن پلاکدندان و تبدیل آن به جرم دندان بهره برید. در نهایت توجه عمیق شما به بهداشت دهان و دندان از مهمترین عوامل جلوگیری از ایجاد پلاک دندان و عوارض ناشی از آن است.
استفاده از نخ دندان و دهانشویه برای جلوگیری از ایجاد پلاک دندان
توصیه دیگر انجمن‌های دندانپزشکی به افراد استفاده از دهانشویه، علاوه بر مسواک و نخ دندان برای پاکیزگی دهان و همین طور جلوگیری از پلاکدندان می‌باشد.
دهانشویه‌های ضد میکروب (آنتی باکتریال) باعث کاهش فعالیت باکتری‌های دهان و در نتیجه جلوگیری از ایجاد پلاک‌های دندانی و بیماری‌های دهان، دندان و لثه میشود. برای انتخاب و استفاده از دهانشویه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
سخن پایانی
شما در این مقاله با پلاکدندان آشنا شدید.همچنین از روشهای تشخیص و درمان آن آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
از اصلاح پلاک دندان در امر ارتودنسی بعنوان یک نگهدارنده مناسب پس از ارتودنسی استفاده میشود. این نوع پلاک دندان یک ابزار دندانپزشکی بوده با پلاک و یا باکتری روی دندان تفاوت دارد . قیمت پلاک دندان متناسب با نوع استفاده در دندان‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. پلاک دندان به عنوان یک محافظ طول دوره درمان و ارتودنسی دندان به کار گرفته میشود، و مدت زمان استفاده آن وابسته به وضعیت دندان‌ها و نوع عمل ارتودنسی با تشخیص پزشک متفاوت است.
پلاک‌ها هر شب زمانی که خواب هستید و یا در طول روز هنگامی که مشغول خوردن و آشامیدن هستید شکل میگیرند. اگر موارد زیر را به درستی انجام دهید میتوانید جلو رشد و یا سفت و سخت شدن این لایه مضر را بگیرید:
رعایت بهداشت دهان و دندان، محدود کردن خوراکی ها، نوشیدنی ها و غذاهای قندی یا با کربوهیدرات بالا،
مراجعه منظم به دندانپزشک
