بسیاری از والدین زمانی که متوجه می شوند بین دندان های شیری فرزندشان فاصله افتاده، نگرانی پیدا می کنند و تصور می کنند که این موضوع می تواند نشانه یک مشکل جدی باشد. اما واقعیت این است که فاصله بین دندان های شیری کودکان همیشه به معنای وجود بیماری یا خطر دندانی نیست. در بسیاری از موارد، این فاصله ها بخشی از روند طبیعی رشد و آماده شدن دهان برای دندان های دائمی است. سیستم دهان و دندان کودکان در حال رشد و تغییر مداوم است و گاهی تغییرات ظاهری مثل ایجاد فاصله، امری گذرا و طبیعی به شمار می آید.
البته باید توجه داشت که هر تغییر در وضعیت دندان ها و فک کودک، نیاز به بررسی تخصصی دارد تا مطمئن شویم مشکلی مانند مشکلات فکی، کمبود دندان یا عادات دهانی (مثل مکیدن انگشت) در پشت پرده نیست. این مطلب صرفا برای افزایش آگاهی والدین نوشته شده و نمی تواند جایگزین معاینه و درمان توسط دندانپزشک کودکان یا متخصص ارتودنسی باشد. بنابراین اگر دچار نگرانی هستید یا فاصله ها بیش از حد است و همراه با علائم دیگر می باشد، بهترین انتخاب مراجعه به پزشک متخصص خواهد بود.
فهرست مطالب
- علت های طبیعی فاصله بین دندان های شیری کودک
- علت های غیرطبیعی و نیازمند درمان فاصله دندانی
- نقش ژنتیک و وراثت در فاصله بین دندان های شیری
- تاثیر عادات دهانی کودکان بر فاصله دندان ها
- بررسی نقش مشکلات فکی در افزایش فاصله های دندانی
- آیا فاصله دندان های شیری می تواند مفید باشد؟
- بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک برای بررسی فاصله ها
- روش های درمان فاصله بیش از حد بین دندان های شیری
- پیشگیری از ایجاد فاصله های غیرطبیعی در دندان های شیری
- نتیجه گیری
- سوالات متداول
علت های طبیعی فاصله بین دندان های شیری کودک
در بسیاری از کودکان، فاصله بین دندان های شیری نشانه رشد سالم فک و آماده شدن دهان برای رویش دندان های دائمی است. دندان های دائمی نسبت به دندان های شیری اندازه بزرگ تری دارند و برای اینکه بدون فشار رشد کنند، نیاز به فضای کافی در فک دارند. وجود فاصله های کوچک یا متوسط بین دندان های شیری باعث می شود وقتی دندان های دائمی درمی آیند، روی هم نیفتند یا کج نشوند.
از سوی دیگر، در سال های اولیه، رشد استخوان فک سریع تر از رشد دندان ها است. همین موضوع ممکن است باعث شود تا زمانی که دندان های جدید رشد کنند، بین آن ها فاصله دیده شود. این حالت به ویژه در سنین 4 تا 6 سالگی بسیار شایع است و اغلب خود به خود با رویش دندان های دائمی برطرف می شود.
علت های غیرطبیعی و نیازمند درمان فاصله دندانی
در بعضی کودکان، فاصله بین دندان ها می تواند به دلیل مشکلاتی ایجاد شود که نیاز به مداخله دارد. یکی از این مشکلات، کمبود مادرزادی دندان های دائمی است، یعنی بعضی دندان های دائمی اصلا تشکیل نشده اند و به همین دلیل فضای خالی باقی می ماند. همچنین بیماری های لثه، ضربه به دهان یا پوسیدگی های شدید نیز می توانند باعث ایجاد فواصل بزرگ بین دندان های شیری شوند.
عامل دیگر، وجود فرنوم لبی بزرگ تر یا پایین تر از حالت معمول است. فرنوم بافتی است که لب بالا را به لثه متصل می کند و اگر غیرطبیعی باشد، می تواند دندان های جلویی را از هم جدا کند. در این حالت معمولا دندانپزشک با توجه به سن کودک، اقدامات درمانی یا جراحی مختصر را پیشنهاد می دهد تا مشکل برطرف شود.
نقش ژنتیک و وراثت در فاصله بین دندان های شیری
ژنتیک یکی از عوامل کلیدی در شکل فک، اندازه دندان ها و نحوه قرارگیری آن ها است. اگر والدین یا بستگان نزدیک کودک در دوران کودکی یا بزرگسالی دارای فاصله بین دندان ها بوده اند، احتمال بیشتری وجود دارد که کودک هم این ویژگی را به ارث برده باشد. وراثت می تواند تعیین کند که اندازه دندان های شیری و دائمی چقدر باشد و در مقایسه با اندازه فک چه نسبتی داشته باشد.
در بسیاری از کودکان، این تفاوت در نسبت اندازه فک و دندان، موجب ایجاد فاصله می شود. مثلا اگر فک نسبتا بزرگ و دندان ها کوچک باشند، فاصله ها طبیعی خواهد بود. این موضوع معمولا نگرانی خاصی ایجاد نمی کند مگر آنکه با مشکلات دیگری همراه شود، مانند عدم وجود برخی دندان ها یا ناهنجاری های فکی شدید که نیازمند ارزیابی تخصصی توسط ارتودنتیست است.
تاثیر عادات دهانی کودکان بر فاصله دندان ها
برخی از عادات در کودکان می توانند فشار غیرطبیعی بر دندان ها وارد کرده و باعث ایجاد یا افزایش فاصله بین آن ها شوند. مکیدن انگشت شست یکی از شایع ترین این عادات است که اگر به مدت طولانی ادامه پیدا کند، می تواند باعث جلو آمدن دندان های بالا و افزایش فاصله بین آن ها شود. استفاده طولانی مدت از پستانک نیز اثر مشابهی دارد، به ویژه اگر اندازه و نوع آن مناسب نباشد.
همچنین عادت فشار دادن زبان به پشت دندان های جلویی هنگام بلع یا صحبت کردن (تنگ ثرست) می تواند باعث جدایی دندان های جلویی از یکدیگر شود. در این موارد، اصلاح عادت قبل از رویش کامل دندان های دائمی اهمیت زیادی دارد تا از نیاز به درمان های پیچیده ارتودنسی در آینده پیشگیری شود.
بررسی نقش مشکلات فکی در افزایش فاصله های دندانی
مشکلات ساختاری فک و بایت می توانند عامل مهمی در افزایش فاصله بین دندان های شیری باشند. اگر رشد فک بالا و پایین به صورت هماهنگ نباشد یا کودک دچار ناهنجاری هایی مثل اپن بایت یا کراس بایت باشد، دندان ها ممکن است نتوانند به شکل طبیعی کنار هم قرار گیرند و فواصل بیش از حد ایجاد شود.
گاهی این مشکلات ناشی از عوامل ژنتیکی هستند و گاهی بر اثر آسیب، پوسیدگی های شدید، یا حتی مشکلات تنفسی مانند تنفس دهانی ایجاد می شوند. درمان این مشکلات معمولا نیازمند همکاری دندانپزشک کودکان، ارتودنتیست و در برخی موارد، جراح فک و صورت است.
آیا فاصله دندان های شیری می تواند مفید باشد؟
جالب است بدانید که در بیشتر کودکان، فاصله بین دندان های شیری نه تنها مشکل ساز نیست بلکه مزیت محسوب می شود. این فاصله ها باعث می شوند دندان های دائمی بزرگ تر بتوانند بدون فشار و همپوشانی رشد کنند و در نتیجه احتمال کجی یا نیاز به ارتودنسی کمتر شود.
پژوهش های ارتودنسی نشان داده اند کودکانی که دندان های شیری آن ها بدون هیچ فاصله ای کنار هم قرار دارد، بیشتر در معرض شلوغی و بی نظمی دندان های دائمی هستند، زیرا فضای کافی برای رویش آن ها وجود ندارد. بنابراین، داشتن فواصل کوچک در سنین قبل از افتادن دندان های شیری یک نشانه مثبت در رشد فک محسوب می شود.
بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک برای بررسی فاصله ها
طبق توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا، اولین معاینه دندانپزشکی باید حداکثر تا یک سالگی انجام شود، اما اگر والدین متوجه تغییرات چشمگیری مانند افزایش فاصله ناگهانی بین دندان ها شدند، بهتر است زودتر مشاوره بگیرند. حتی اگر فاصله ها طبیعی باشد، بررسی منظم سالیانه به دندانپزشک امکان می دهد هرگونه مشکل اولیه را شناسایی و درمان کند.
اگر فاصله ها همراه با علائمی مثل خونریزی لثه، درد، بوی بد دهان یا مشکلات گفتاری بروز کند، مراجعه فوری توصیه می شود. همچنین در صورت وجود عادات دهانی مضر یا سابقه خانوادگی مشکلات فکی، ارزیابی ارتودنسی پیشگیرانه می تواند بسیار مفید باشد.
روش های درمان فاصله بیش از حد بین دندان های شیری
درمان فاصله های غیرطبیعی بین دندان های شیری بستگی به علت آن دارد. اگر علت، فرنوم غیرطبیعی باشد، پس از بررسی و اطمینان از لزوم جراحی، فرنکتومی انجام می شود. در مواردی که کمبود دندان دائمی وجود دارد، ممکن است درمان های ارتودنسی یا پروتزی برای بستن یا جایگزینی فضا لازم باشد.
عادات دهانی مانند مکیدن انگشت یا فشار زبان با کمک مشاوره و وسایل کمکی دندانی اصلاح می شوند. برخی کودکان به درمان های ساده خانگی و تمرینات دهانی پاسخ می دهند، اما در برخی موارد استفاده از پلاک های ارتودنسی موقت ضروری خواهد بود.
پیشگیری از ایجاد فاصله های غیرطبیعی در دندان های شیری
هرچند برخی عوامل مانند ژنتیک قابل پیشگیری نیستند، اما والدین می توانند با رعایت چند نکته احتمال فاصله های غیرطبیعی را کاهش دهند. اجتناب از مکیدن انگشت و استفاده طولانی مدت از پستانک، رعایت بهداشت دهان و دندان، تغذیه مناسب و مراجعه منظم به دندانپزشک کودکان از مهم ترین این اقدامات محسوب می شود.
همچنین در صورت مشاهده هرگونه الگوی غیرعادی در گفتار یا بلع کودک، مراجعه به گفتار درمانگر یا دندانپزشک می تواند از ایجاد ناهنجاری های دندانی و فکی جلوگیری کند.
نتیجه گیری
افزایش فاصله بین دندان های شیری کودک در اغلب موارد یک بخش طبیعی از فرآیند رشد می باشد و به آماده سازی فضای کافی برای دندان های دائمی کمک می کند. با این حال، برخی فاصله ها می توانند نشانه مشکلات فکی، کمبود دندان یا عادات مضر باشند و لازم است توسط دندانپزشک ارزیابی شوند. والدین با شناخت عوامل طبیعی و غیرطبیعی و مراجعه منظم برای معاینه، می توانند اطمینان حاصل کنند که سلامت دهان و دندان فرزندشان در مسیر درستی قرار دارد.
سوالات متداول
1. آیا فاصله بین دندان های شیری همیشه خود به خود برطرف می شود؟
خیر، بیشتر فاصله ها با رویش دندان های دائمی برطرف می شوند اما در بعضی کودکان این فاصله ها باقی می مانند و نیاز به درمان دارند.
2. آیا باید فرنوم بزرگ کودک را زود جراحی کرد؟
نه همیشه، زمان جراحی فرنوم بستگی به سن کودک، شدت مشکل و نظر دندانپزشک دارد و در بسیاری موارد تا رویش دندان های دائمی صبر می شود.
3. آیا فاصله بین دندان های شیری باعث مشکلات گفتاری می شود؟
گاهی اوقات فاصله زیاد در دندان های جلویی می تواند بر تلفظ برخی صداها تاثیر بگذارد، اما این مسئله با مداخله زودهنگام گفتاردرمانی یا دندانپزشکی معمولا حل می شود.
منابع:
- American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD) – www.aapd.org
- American Dental Association (ADA) – www.ada.org
