بیماری های دهان و دندان در بزرگسالان و کودکان

باکتری‌های موجود در دهان باعث بروز بیماری‌های لثه، پوسیدگی دندان، ناراحتی‌های ویروسی و دیگر عفونت‌های شایع دهانی در کودکان و بزرگسالان می‌شود. با رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توان از بعضی از این عفونت‌ها پیشگیری کرد، به علاوه بسیاری از بیماری‌های دهان، به ویژه گونه‌های شایع در میان کودکان، موقتی است و پس از چند روز برطرف می‌شود. با این حال بعضی عارضه‌ها پیشرفته‌تر و جدی‌ترند و نیاز به درمان دارند.

تقريباً هر انساني در مقاطعي از زندگي خود با نوعی از مشکلات و بیماری دهان و دندان مواجه شده است. گاهي اوقات مشکلات دندان در اثر عدم رعايت بهداشت دندان‌ها و يا مراقبت ناصحيح از آنها ايجاد مي‌شود، در حالي که بعضي اوقات اين مشکلات صرفاً به خاطر وراثت است. مسلماً مشکلات دندان براي هيچ کس خوشايند نيست، ولي به راحتي مي‌توان از اغلب اين مشکلات پيشگيري کرد. مسواک زدن دندان‌ها دو بار در روز، کشيدن نخ دندان در هر روز، داشتن رژيم غذايي سالم و مراجعه منظم به دندانپزشک براي معاينه و تميز کردن دندان‌ها، اقداماتي ضروري براي پيشگيري از بروز بیماری دهان و دندان است. اطلاع داشتن از مشکلات شايع دهان و دندان و علت به وجود آمدن آنها نيز مي‌تواند نقش بسيار مهمي در پيشگيري از آنها داشته باشد.

معرفی مشکلات اورژانسی دندان

• دندان درد

دندان دردهای سادهرا غالباً می‌توان با شستشوی دهان و تمیز کردن جرم و مواد خارجی از روی دندان‌ها، تسکین داد. گاهی اوقات یک دندان درد ساده می‌تواند ناشی از گیر افتادن یک جسم خارجی کوچک در بین دو دندان باشد. به خاطر داشته باشید که هرگز برای تسکین درد دندان و درمان بیماری های دهان و دندان سعی نکنید آسپرین در بین دندان و لثه خود قرار دهید، زیرا حل شدن آسپرین در این محل می‌تواند آسیب شدیدی به بافت لثه شما وارد کند.

• کنده شدن دندان

اگر دندان شما کنده شدهسعی کنید که آن را به داخل جایگاه (ساکت) خود برگردانید و بدون معطلی به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر خودتان نمی‌توانید دندان را در جایش قرار دهید، دندان را از سمت تاج آن (نه از طرف ریشه) بگیرید و آن را در یک ظرف حاوی شیر گرم، آب نمک گرم یا بزاق خود قرار دهید و سریعاً به اورژانس دندانپزشکی یا به دندانپزشک مراجعه کنید.
شکستگی دندان

بهترین کار برای دندان شکسته آن است که دهان خود را با آب گرم بشویید و یک بسته یخ یا کمپرس سرد روی دهان خود بگذارید. برای کاهش ورم صورت می‌توانید از قرص ایبوپروفن استفاده کنید. اگر شکستگی دندان در حد جزئی باشد، می‌توان آن را به سادگی ترمیم کرد و یا در صورت لزوم و در شرایطی که آسیب شدیدی به مغز دندان وارد نشده باشد، دندانپزشک می‌تواند مینای دندان را بازسازی کند.

• آبسه دندان

آبسه شامل یک توده چرکین است که معمولاً به خاطر ایجاد نوعی عفونت و گسترش باکتری‌های عفونت‌زا از ناحیه ریشه دندان به بافت‌هایی که دقیقاً در زیر دندان قرار دارند، ایجاد می‌شود.  به طور کلی آبسه دندان در شرایطی ایجاد می‌شود که مغز دندان دچار عفونت یا ورم شود. مغز دندان در عمق ساختار دندان واقع شده است و از تاج تا ریشه امتداد دارد.

در صورتی که داروهای آنتی‌بیوتیک در درمان آبسه مؤثر نباشد و عفونت ایجاد شده در محل آبسه به مغز دندان یا بافت استخوانی زیر آن آسیب شدیدی رسانده باشد، ممکن است برای درمان آن نیاز به عصب‌کشی باشد. در طی عمل عصب‌کشی، بافت آسیب‌دیده مغز دندان برداشته می‌شود و به جای آن یک ماده مصنوعي و سالم قرار می‌گیرد.

• پوسیدگی و حفره‌های دندان

پوسیدگی دندان می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. در اصطلاح پزشکی، حفره‌های دندانی به پوسیدگی‌هایی گفته می‌شود که در اثر وارد شدن نیروهای مخرب در طي زمان طولانی بر روی ساختارهای دندان از جمله مینا و لایه‌های داخلی عاج دندان ایجاد می‌شود.

این نیروهای مخرب می‌تواند شامل مواجهه مکرر دندان با مواد غذایی شیرین و غنی از قندها و کربوهیدرات‌ها باشد. اگر این مواد به خاطر مسواک نزدن و نکشیدن نخ دندان در فضای دهان و بین دندان‌های شما باقی بماند، به سرعت در این محل تجزیه می‌شود و شرایط مساعدی را برای فعالیت باکتری‌ها فراهم می‌کند. نتیجه فعالیت باکتری‌ها، تشکیل لکه‌های چسبنده بی‌رنگ و مخربی بر روی سطح دندان‌ها می‌باشد که به آن پلاک گفته می‌شود. در صورتی که حفره‌ها و پوسیدگی‌های دندان به موقع تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند منجر به مشکلات شدیدتری شود که احتمالاً برای درمان آن باید از روش‌های پیچیده‌تری مانند عصب‌کشی دندان استفاده کرد.

• پلاک دندان

پلاک یک لایه نازک از باکتری‌هاست که بعد از خوردن غذاهایی که مواد اسیدی تولید می‌کند، بر روی سطح دندان‌ها و لثه‌های شما تشکیل می‌شود. این نوع از غذاها می‌تواند شامل کربوهیدرات‌ها (نشاسته و قند) از جمله شیرینی، شکلات و غذاهای نشاسته‌ای از قبیل نان، بیسکوییت و غلات باشد.

پوسیدگی دندان که حفره‌های مخربی را بر روی دندان‌ها ایجاد می‌کند، هنگامی ایجاد می‌شود که پلاک به مدت طولانی بر روی سطح دندان‌های شما باقی می‌ماند و شرایط مساعدی را برای باکتری‌ها فراهم می‌کند تا سطح دندان‌ها و لثه‌های شما را تخریب کنند. حاشیه‌های مناطقی از دندان که قبلاً ترمیم شده است (برای مثال قبلاً پُر شده یا ماده آمالگام بر روی آن قرار داده شده است)، بیشتر در معرض پوسیدگی هستند، زیرا محیط مناسبی برای تجمع و تکثیر باکتری‌ها محسوب می‌شوند.

پلاک دندان می‌تواند باعث حساسیت، جراحت و التهاب لثه‌ها شود. گاهی اوقات ممکن است لثه‌های شما به خاطر وجود یک پلاک دندانی شروع به خونریزی کند. این تخریب تدریجی بافت لثه اغلب منجر به تحلیل رفتن لثه‌ها و پس کشیدن آن از روی سطح دندان‌ها می‌شود. به این عارضه در اصطلاح، «تحلیل رفتن لثه» گفته می‌شود.

پلاک‌های دندانی در درازمدت می‌تواند مشکلات وخیم‌تری نیز ایجاد کند. گاهی اوقات باکتری‌های موجود در یک پلاک می‌توانند پاکت‌های عمیقی در اطراف دندان تشکیل دهند که از چرک و مواد بیماری‌زا پُر می‌شود و نهایتاً استخوان زیر دندان را تخریب می‌کند.

• حساسیت دندان

اگر شما بعد از نوشیدن یک فنجان قهوه داغ یا جویدن یک تکه یخ احساس می‌کنید که دندانتان درد گرفته است، احتمالاً دچار عارضه «فوق حساسیت عاج دندان» یا به بیان رایج‌تر، دچار حساسیت دندان شده‌اید.

دماهای خیلی بالا یا خیلی پایین می‌تواند باعث انبساط و انقباض بافت دندان شما شود. به مرور زمان در اثر این انبساط و انقباض‌های مکرر، ترک‌های بسیار ریزی در سطح میکروسکوپی بر روی مینای دندان شما ایجاد می‌شود که تا عصب دندان امتداد پیدا کرده و باعث حساسیت دندان می‌شود. قسمت‌های نمایان شده از ساختار دندان می‌تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی برای شما شود و بر غذا خوردن، نوشیدن و حتی نفس کشیدن شما نیز تأثیر بگذارد.

• فلوروزیس دندان

فلوروزیس عارضه‌ای است که طی آن، بدن شما در معرض مقادیر بیش از حد معمول از ماده فلوراید قرار می‌گیرد. فلوراید در مقادیر طبیعی می‌تواند یک ترکیب سالم و مقوی برای دندان‌ها باشد و با تقویت استحکام دندان، توانایی آن در مقابله با پوسیدگی و سایر مشکلات را افزایش دهد. اما گاهی مواقع به خاطر بالا بودن مقدار فلوراید در خمیر دندان‌ها و یا بلعیدن کف خمیر دندان به جای بیرون ریختن آن از دهان، عارضه مسمومیت با فلوراید یا اصطلاحاً فلوروزیس در فرد ایجاد می‌شود.

فلوروزیس باعث برخی علائم و عوارضی می‌شود که در زیبایی دندان‌ها تأثیر می‌گذارد، از جمله باعث تیرگی غیرطبیعی دندان‌ها و یا ایجاد لکه‌های دندانی می‌شود. این مشکلات هر چند معمولاً ضرری برای سلامتی دندان شما ندارد، اما می‌تواند از نظر زیبایی ظاهری برای شما مشکل‌ساز باشد.

• دندان عقل نهفته

دندان‌های عقل در واقع سومین و آخرین سری از دندان‌های آسیاب هستند که در قسمت انتهایی ردیف‌های بالایی و پایینی دندان‌ها در دهان بزرگسالان رشد می‌کند. متأسفانه اغلب افراد از نوعی از مشکلات مربوط به دندان عقل رنج می‌برند و در اغلب موارد، این مشکل به خاطر نزدیکی بیش از حد این دندان‌ها به دندان‌های دائمی مجاور خود می‌باشد که باعث شلوغی، نامرتبی و سایر مشکلات برای دندان‌ها می‌شود.

اگر دندان‌های عقل برای یک فرد مشکلی ایجاد کند و کشیده نشود، می‌تواند به حالت نهفته در داخل بافت لثه در آید. دندان عقل نهفته می‌تواند بسیار دردناک و برای سلامت دهان و دندان شما مضر باشد. علائم دندان عقل نهفته خیلی راحت تشخیص داده می‌شود و می‌تواند به صورت درد، التهاب و انواع عفونت‌ها باشد.

• ناهنجاری‌های فک

افراد مبتلا به دندان قروچه یا کسانی که بنابر عادت، دندان‌های خود را روی هم می‌سایند یا فشار می‌دهند، ممکن است دچار مشکلات شدیدی در ناحیه استخوان فک خود شوند که اگر به موقع نسبت به درمان آن اقدام نشود، نهایتاً بر ساختار دندان‌ها، لثه‌ها و استخوان‌های صورت تأثیر منفی خواهد داشت. یکی از شایع‌ترین مشکلات فک مربوط به بیماری مفصل فک (تمپوروماندیبولار) می‌باشد.

افرادی که از بیماری مفصل فک (TMD) رنج می‌برند، غالباً در هنگام باز کردن و بستن دهان خود صدای کلیک یا تلق می‌شنوند. این بیماری اغلب همراه با سر دردهای مکرر، درد گردن و در برخی موارد، حساسیت دندان می‌باشد. موارد خفیف بیماری مفصل فک فقط باعث درد و ناراحتی در ماهیچه‌های فک می‌شود، اما موارد شدیدتر آن معمولاً منجر به ناهنجاری‌های مفصل فک یا دررفتگی فک‌ها خواهد شد.

• ساییدن دندان‌ها (دندان قروچه)

ساییدن دندان‌ها (دندان قروچه) را عمدتاً به صورت یک عادت بی‌ضرر، اما آزاردهنده می‌دانند. بعضی از افراد فقط به دلیل ناتوانی در مواجهه با استرس یا اضطراب، دچار دندان قروچه می‌شوند. با این وجود دندان قروچه می‌تواند باعث تغییراتی در نحوه روی هم قرار گرفتن دندان‌های شما شود و حتی از آن بدتر، در درازمدت آسیب شدیدی به دندان‌ها و فک شما وارد کند.

دندان قروچه می‌تواند باعث ساییدگی و از بین رفتن سطوح جونده دندان‌های شما شود. این فرسایش غیر طبیعی دندان‌ها موجب می‌شود که دندان خیلی زودتر از موعد طبیعی لق شود و از بین برود و یا زمینه برای ایجاد مشکلاتی مانند حساسیت دندان (به خاطر ترک‌های ریزی که بر روی دندان شما ایجاد می‌شود و سطح عاج دندان را نمایان می‌کند) فراهم شود. علاوه بر آن، دندان قروچه می‌تواند منجر به درد مزمن فک و صورت و نیز سر دردهای شدید شود.

• بوی بد دهان (هالیتوزیس)

عوامل مختلفی می‌تواند باعث بوی بد دهان شود. این عارضه در اغلب موارد به خاطر ذرات غذا که در دهان شما بر روی سطح دندان‌ها، زبان، لثه‌ها و سایر ساختارهای دهان باقیمانده و موجب تجمع باکتری‌ها شده است، ایجاد می‌شود. باکتری‌های مرده یا در حال از بین رفتن، یک ترکیب گوگردی از خود آزاد می‌کنند که باعث بوی بد و نامطلوب دهان می‌شود. مسواک زدن، کشیدن نخ دندان و شستشوی دهان با دهان‌شویه‌های مناسب، تنها راهکار مؤثر برای از بین بردن بوی بد دهان است.

بیماری‌های لثه (پریودنتال) نیز غالباً باعث ایجاد بوی بد مداوم یا بدطعم شدن دهان شما می‌شود. به طوری که بوی بد دائمی دهان به عنوان یکی از نشانه‌های بیماری لثه شناخته می‌شود. در چنین شرایطی، درمان بیماری لثه و رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان به رفع بوی بد دهان کمک می‌کند.