دندانپزشکیمشکلات دندان

عاج دندان چیست و کجا قرار دارد؟ + علائم پوسیدگی عاج دندان چیست؟

عاج‌دندان بخش عمده و شکل کلی دندان را نشان می دهد. دندان های ما از چهار بافت دندانی تشکیل شده است که سه مورد از آنها بافت های سخت مینا، عاج و سمنتوم هستند. چهارمین بافت نیز پالپ یا مرکز دندان است که متشکل از اعصاب، رگ های خونی و بافت همبند می باشد. در این مقاله ما با یکی از بافت های سخت دندان یعنی عاج بیشتر آشنا خواهیم شد. اینکه در کجا واقع شده و عملکرد اصلی آن چیست.


فهرست مطالب


عاج دندان چیست؟

عاج‌دندان یک لایه سخت و به رنگ زرد روشن است که بافتی متخلخل دارد و مستقیما در زیر مینا و سمنتوم واقع شده است. عاج بزرگ ترین قیمت دندان را تشکیل داده و تقریبا حاوی 70 درصد مواد معدنی و 30 درصد مواد آلی و آب می باشد. مواد آلی آن یون های کلسیم و فسفات هستند که بلورهای هیدروکسی آپاتیت را مشابه مینا تشکیل می دهند اما کریستال ها در حدود 30 برابر کوچکتر هستند و عاج را تا حدی از مینا نرم تر می سازند. (قیمت دندان مصنوعی بر پایه ایمپلنت)

یکی دیگر از تفاوت های عاج با مینای دندان در این است که آن یک بافت زنده با توانایی رشد و ترمیم مداوم می باشد. توبول های ریز عاجی که بین اتصال دهنده مینای تاج و سمان ریشه یا خط طوق دندان و لایه زیر آن قرار دارند نیز می توانند به این روند بازسازی کمک کنند. فرآیندهای سلولی در لایه پالپ به توبول ها رسیده و با ایجاد یک عاج جدید مواد معدنی را به آن می رسانند. اعصاب نیز از طریق این توبول های عاجی عبور کرده و برعکس مینای دندان باعث انتقال درد به عاج‌دندان می شوند.

عاج دندان چیست؟

عاج قسمت عمده و شکل کلی دندان را تشکیل می دهد. عاج محتوی توبول هایی (مجرا های با لوله های میکروسکوپی) است که خود حاوی سلول های مخصوصی بنام ادنتوبلاست می باشد بدنه سلول های ادنتوپلاست در سطح پالپی عاج قرار گرفته اند و سلول های مرفولوژیکی عاج می باشند. سلول های ادنتوبلاست دارای زوائد سیتوپلاسمیکی هستند که داخل توبول های عاجی قرار دارند. خواص فیزیکی و شیمیائی عاج بسیار شبیه استخوان است.

درباره ی نامرتبی دندان ها + بررسی دلایل و درمان نامرتبی دندان

عاج و استخوان هر دو بافت زنده بوده و حاوی پروتوپلاسم زنده هستند. اما از نظر ساختمانی تفاوتی که بین این دو بافت وجود دارد این است که در استخوان، استئوبلاست ها در داخل ماده بنیادی که خود ساخته اند، محصور شده در حال استراحت می مانند، ولی در عاج ادنتوبلاست ها در سطح پالپ قرار گرفته و فقط زوائد آن ها در ماده بین سلولی عاج قرار می گیرد و همیشه فعال می مانند. (کامپوزیت چیست؟)

بلافاصله پس از تشکیل عاج توسط ادنتوبلاست ها مینا توسط آمیلوبلاست ها تشکیل می شود. داخلی ترین لایه عاج که هنوز کلسیفیه نشده و بین عاج کلسیفیه و تنه سلول های ادنتوبلاست قرار دارد به نام پره دنتین خوانده می شود. بر خلاف مینا تشکیل عاج، بعد از رویش دندان و در طی حیات پالپ ادامه می یابد نوعی از عاج که شکل اولیه دندان را تشکیل داده عاج اولیه نامیده می شود که معمولا ساختمان آن ۳ سال بعد از رویش دندان کامل می شود، مسیر توبول های عاجی از پالپ به طرف مینا مستقیم نبوده، بلکه دارای انحنایی S شکل می باشد مسیر توبول ها با زاویه مستقیم از سطح پالپ شروع شده و اولین تحدب این انحنای S شکل به طرف آپکس دندان است.

تشکیل عاج دندان:

عاج‌دندان از ادنتوبلاست هایی (odontoblasts) تشکیل می شود که در خارجی ترین لایه پالپ دندان وجود دارند. ادنتوبلاست ها در ابتدا پردنتین (predentin) را تشکیل داده و سپس به عاج می رسند. همانطور که قبلا هم به آن اشاره نمودیم، برخلاف مینا عاج دندان بازسازی می شود و می تواند در صورت فرسودگی یا اختلالی در آن بازسازی شود.

ادنتوبلاست چیست؟

در مهره داران ، ادنتوبلاست سلولی از منشأ تاج عصبی است که بخشی از سطح بیرونی پالپ دندان است و عملکرد بیولوژیکی آن ساخت عاج‌دندان است، یعنی تشکیل عاج ، ماده ای در زیر مینای دندان .

عاج دندان
ادنتوبلاست

ادنتوبلاست ها سلول های استوانه ای بزرگی هستند که بدنه آن بین دیواره داخلی عاج و حاشیه بیرونی پالپ قرار دارد. سلول غنی از رتیکولوم آندوپلاسمی و عضو Golgi است ، به خصوص در هنگام تشکیل عاج اولیه ، که به آن اجازه می دهد تا از ظرفیت ترشحی بالایی برخوردار باشد. ابتدا ماتریس کلاژن را ترشح می کند تا predentin تشکیل شده و سپس مواد معدنی تا عاج تشکیل شود. (لمینت کریستالی دندان)

کامپوزیت چیست و چه کاربردی دارد؟ + بررسی انواع کامپوزیت دندان و مزایا و معایب آن

ادنتوبلاست ها تقریباً در زمان رشد دندان ، روزانه ۴ میکرومتر پردنتین تولید می کنند. تمایز این سلولها از سلولهای خارجی پاپیای دندان(outer cells of the dental papilla) است . تمایز ادنتوبلاست ها با سیگنال دادن به مولکول ها و فاکتورهای رشد در سلولهای اپیتلیوم مینای داخلی انجام می شود.

مانند مینای دندان ، عاج نیز دارای عروق نمی باشد . تغذیه ادنتوبلاست ها در داخل عاج از طریق لوله‌های درون عاجی از طریق مایعات میان بافتی که در ابتدا از رگهای خونی واقع در بافت پالپ مجاور طی شده است ، انجام می شود. در داخل هر لوله‌ی عاجی فضایی با اندازه های مختلف وجود دارد که حاوی مایعات دندان ، یک Odontoblast process و یک آکسون است . مایع عاج داخل توبول شامل مایعات بافت اطراف غشای سلولی ادنتوبلاست نیز است. (عکس فضا نگهدارنده دندان)

ادنتوبلاست ها در حفظ شکل دندان نقش دارند و هم اکنون یافت شده است که این سلول ها، مسئول حس کردن سرما نیز هستند. هرچند که خود این دستاورد و نسبت دادن عملکردی نو به این سلول از دیدگاه علمی بسیار هیجان انگیز است؛ اما نکته مهم تر این است که هم اکنون دانشمندان میدانند که چگونه باید در عملکرد احساس سرما تداخل ایجاد کرد تا از دندان درد جلوگیری شود.

معرفی انواع عاج دندان

انواع عاج دندان عبارتند از:

Mantle Dentin

اولین لایه عاج تشکیل شده است که جهت و سایز الیاف کلاژن و الگوی مینرالیزاسیون در آن با عاج Circumpulpal متفاوت است.

عاج اولیه

این عاج قبل از تشکیل ریشه و کامل شدن آن بوجود می آید. بیشتر دندان توسط عاج اولیه تشکیل می شود که محفظه پالپ را تشکیل می دهد و به آن عاج circumpulpal گفته می شود. (ترواسکالپ چیست)

عاج اولیه ، برجسته ترین عاج‌دندان ، بین مینا و محفظه پالپ (نزدیک محل اتصال دنتینو آمل) قرار دارد. لایه بیرونی نزدیک به مینای دندان به عنوان عاج گوشته شناخته می شود. این لایه برای بقیه عاج های اولیه منحصر به فرد است. عاج مانتین توسط odontoblasts تازه متمایز تشکیل می شود و یک لایه به طور مداوم ۱۵-۲۰ میکرومتر (میکرومتر) پهن تشکیل می دهد.

اصلاح طرح لبخند چیست؟

بر خلاف عاج اولیه ، عاج مانتویی فاقد فسفوریلاسیون است ، فیبریل های کلاژن کاملاً بسته بندی شده ای دارد و کمتر از مواد معدنی ساخته می شود. در زیر آن عاج circumpulpal ، معدنی تر تشکیل می شود که بیشتر لایه های عاج را تشکیل می دهد .قبل از اتمام تشکیل ریشه ، عاج circumpulpal تشکیل می شود.

پردنتین ( predentin ) بخش داخلی عاج است که ماده معدنی نیست و در مجاورت بافت های پالپ قرار دارد. این ماده به راحتی در بخش های رنگ آمیزی شده با هماتوکسلین و ائوزین شناسایی می شود زیرا نسبت به عاج با شدت کمتری لکه می زند. معمولاً 10-47μm است و منطقه درونی عاج را خط می کند. این ماده غیرمولد شده و از کلاژن ، گلیکوپروتئین ها و پروتئینوگلیکان ها تشکیل شده است. این شبیه به پوکی استخوان است و در صورت بروز دندوژنز ضخیم ترین است

عاج ثانویه

پس از اینکه عاج اولیه تشکیل شد، نوعی عاج در اثر رسوب تشکیل می شود که به آن عاج ثانویه گویند. در واقع این نوع عاج، بدون تحریکات خارجی نیز به وجود می آید. تعداد توبول های عاج ثانویه نسبت به توبول های عاج اولیه کمتر است. اما هر چند عاج ثانویه اطراف پالپ را فرا می گیرد اما در دندان های چند ریشه ای در سقف و کف قسمت تاجی اتاقک پالپ ضخیم تر است. (لاغری با عمل)

عاج ترمیمی یا tertiary dentin

عاج ترمیمی در اثر جایگزینی ادنتوبلاست ها و در واکنش به یک تحریک متوسط مثل پوسیدگی نه چندان زیاد یا برخی از درمان های دندانپزشکی تشکیل می شود. در واقع محل تشکیل آن در دیواره اتاق پالپ و نزدیک به محل آسیب دیده است. عاج ترمیمی را می توان به صورت میکروسکوپی و یک ماه پس از آسیب وارد شده مشاهده نمود. ساختار و خصوصیات شیمیایی آن نیز با عاج اولیه و ثانویه متفاوت است. علاوه بر این توبول های عاجی آن کمتر بوده و در برابر اکثر تحریکات نفوذ پذیر می باشد.

درباره آناتومی دندان بیشتر بدانید

علائم حساسیت عاج دندان چیست؟

علائم شایع در حساسیت های عاج‌دندان عبارتند از:

عاج دندان
پوسیدگی عاج دندان
  • حساسیت پس از برخورد هوای سرد با دندان ها
  • تغییرات دمایی ناشی از غذاهای سرد و گرم
  • وجود درد پس از مسواک زدن
  • احساس درد پس از کشیدن ناخن روی دندان
  • تحریک شیمیایی ناشی از ترکیبات شیرین و ترش

علائم پوسیدگی عاج دندان چیست؟

در ادامه نشانه های پوسیدگی عاج‌دندان را بررسی می‌نماییم:

  1. درد دندان به سبب تنفس

هنگامی که تنفس کردن باعث درد در دندان‌ها می‌شود، در واقع یکی از نشانه‌های وجود حساسیت عاج دندانی هویدا شده است. به بیان دیگر واکنشی که دندان‌ها پس از تماس با هوا نشان می‌دهند و دردی که بعد از برخورد هوا با دندان‌ها احساس می‌شود، از علامت‌های وجود حساسیت عاج‌دندانی است.

  1. حساسیت به سرما و یا گرمای غذا یا نوشیدنی

هنگامی که غذای سرد یا گرم و همچنین نوشیدنی‌های داغ یا خنک را وارد دهان خود می‌کنید و با برخورد آن‌ها به دندان ها، دندان‌هایتان واکنشی دردناک نشان می‌دهند، می‌توانید احتمال دهید که دچار حساسیت عاج‌دندانی شده اید.

  1. درد به دلیل کشیده شدن اشیا روی دندان

زمانی که کشیده شدن چیزهای زبر مثل مسواک یا ناخن روی دندان‌ها باعث درد در آن‌ها می‌شوند، نشانه دیگری از تحلیل رفتن مینای دندان و لایه محافظت کننده عاج نمایان می‌شود و ممکن است شما را به وجود حساسیت عاج دندانی مشکوک کند.

  1. چشیدن طعم‌های ترش و شیرین

گاهی نیز چشیدن طعم‌های ترش یا شیرین باعث دندان درد می‌شود؛ این یعنی دندان‌ها دچار تحریکات دردناک شده‌اند و به همین جهت ممکن است به وجود حساسیت عاج‌دندانی پی ببرید.

عاج و مینای دندان چه تفاوتی با هم دارند؟

کلسیم و فسفات گسترده ترین مواد آلی عاج می باشد.  این میزان مواد آلی باعث شباهت ترکیب این ناحیه به مینای دندان و استخوان می گردد. سایز این مواد در عاج کوچکتر از مینای دندان می باشد، بنابراین این ناحیه از دندان ، از مینای دندان نرم تر می باشد.

ساختمان عاج دندان
عاج دندان

تفاوت مهم دیگر بین عاج و مینای دندان می توان به این مورد اشاره نمود که مینای دندان بافت زنده ای نمی باشد. براخلاف مینای دندان عاج یک بافت زنده می باشد که حاوی انواع رگهای خونی، توبولهای عاجی و همچنین اعصاب هست. این قسمت برعکس مینای دندان می تواند باعث انتقال درد دندان می گردد.

تاج دندان چیست؟ چه انواعی دارد؟

درمان حساسیت آج دندان چیست؟

برای درمان دردهای دندانی ناشی از حساسیت عاج باید در ابتدا عاملی را که سبب این ناراحتی می شود شناسایی نمود. دندانپزشک در ابتدا تاریخچه بیمار را برای تشخیص مشکل بررسی می نماید. پس از شناسایی مشکل، دندانپزشک می تواند بهترین راه حل را برای رفع آن ارائه دهد و حساسیت عاج‌دندان را از بین ببرد یا به حداقل برساند. یکی از موارد شایع در حساسیت عاج دندان، بد مسواک زدن است. یا استفاده از مسواک های زبر و سخت می توانند این حساسیت را سبب شوند. دندانپزشک باید در این خصوص، مسواک زدن صحیح را به بیمار آموزش دهد تا او فشار زیادی به دندان ها وارد نکند.

سخن پایانی

شما در این مقاله با عاج دندان آشنا شدید. همچنین از انواع عاج‌دندان و علائم پوسیدگی آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول

اگر پوسیدگی اتفاق بیفتد چه علائمی خواهد داشت و چه باید کرد؟

از آنجاییکه شروع پوسیدگی همیشه همراه با علائم نیست، حتی در بعضی موارد افرادی با وجود پوسیدگی های پیشرفته در دهانشان، هیچ علامتی ندارند، در اینجایت که معاینات مکرر و منظم دندانپزشکی اهمیت پیدا می کند. توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا برای فاصله ی زمانی مراجعه به دندانپزشک است و در این معاینات لازم است رادیوگرافی های خاصی تهیه شود. تا در صورت شروع پوسیدگی در مان های به موقع انجام گیرد.

آیا عاج دندان حساسیت بالایی دارد و باید به آن توجه کرد؟

مهم‌ترین اقدام برای درمان حساسیت عاج دندانی مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص علت مشکل و بررسی علائم حساسیت دندان است.و دندان پزشک با توصیه کردن به بیمار برای درست مسواک زدن و استفاده نکردن ازخمیرهای که باعث ساییدن شدن دندان می شود این مشکل را حل می کند.

دکمه بازگشت به بالا