عاج‌دندان بخش عمده و شکل کلی دندان را نشان می دهد. دندان های ما از چهار بافت دندانی تشکیل شده است که سه مورد از آنها بافت های سخت مینا، عاج و سمنتوم هستند. چهارمین بافت نیز پالپ یا مرکز دندان است که متشکل از اعصاب، رگ های خونی و بافت همبند می باشد. در این مقاله ما با یکی از بافت های سخت دندان یعنی عاج بیشتر آشنا خواهیم شد. اینکه در کجا واقع شده و عملکرد اصلی آن چیست.
فهرست مطالب
- عاج دندان چیست؟
- معرفی انواع عاج دندان
- علائم حساسیت عاج دندان چیست؟
- علائم پوسیدگی عاج دندان چیست؟
- عاج و مینای دندان چه تفاوتی با هم دارند؟
- درمان حساسیت عاج دندان چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
عاج‌دندان چیست؟
عاج دندان یک لایه سخت و به رنگ زرد روشن است که بافتی متخلخل دارد و مستقیما در زیر مینا و سمنتوم واقع شده است. عاج بزرگ ترین قیمت دندان را تشکیل داده و تقریبا حاوی 70 درصد مواد معدنی و 30 درصد مواد آلی و آب می باشد. مواد آلی آن یون های کلسیم و فسفات هستند که بلورهای هیدروکسی آپاتیت را مشابه مینا تشکیل می دهند اما کریستال ها در حدود 30 برابر کوچکتر هستند و عاج را تا حدی از مینا نرم تر می سازند.
یکی دیگر از تفاوت های عاج با مینای دندان در این است که آن یک بافت زنده با توانایی رشد و ترمیم مداوم می باشد. توبول های ریز عاجی که بین اتصال دهنده مینای تاج و سمان ریشه یا خط طوق دندان و لایه زیر آن قرار دارند نیز می توانند به این روند بازسازی کمک کنند. فرآیندهای سلولی در لایه پالپ به توبول ها رسیده و با ایجاد یک عاج جدید مواد معدنی را به آن می رسانند. اعصاب نیز از طریق این توبول های عاجی عبور کرده و برعکس مینای دندان باعث انتقال درد به عاج‌دندان می شوند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره ی نامرتبی دندان ها را بخوانید.
تشکیل عاج دندان:
عاج دندان از ادنتوبلاست هایی (odontoblasts) تشکیل می شود که در خارجی ترین لایه پالپ دندان وجود دارند. ادنتوبلاست ها در ابتدا پردنتین (predentin) را تشکیل داده و سپس به عاج می رسند. همانطور که قبلا هم به آن اشاره نمودیم، برخلاف مینا عاج دندان بازسازی می شود و می تواند در صورت فرسودگی یا اختلالی در آن بازسازی شود.
معرفی انواع عاج‌دندان
انواع عاج دندان عبارتند از:
عاج ثانویه
پس از اینکه عاج اولیه تشکیل شد، نوعی عاج در اثر رسوب تشکیل می شود که به آن عاج ثانویه گویند. در واقع این نوع عاج، بدون تحریکات خارجی نیز به وجود می آید. تعداد توبول های عاج ثانویه نسبت به توبول های عاج اولیه کمتر است. اما هر چند عاج ثانویه اطراف پالپ را فرا می گیرد اما در دندان های چند ریشه ای در سقف و کف قسمت تاجی اتاقک پالپ ضخیم تر است.
عاج ترمیمی یا tertiary dentin
عاج ترمیمی در اثر جایگزینی ادنتوبلاست ها و در واکنش به یک تحریک متوسط مثل پوسیدگی نه چندان زیاد یا برخی از درمان های دندانپزشکی تشکیل می شود. در واقع محل تشکیل آن در دیواره اتاق پالپ و نزدیک به محل آسیب دیده است. عاج ترمیمی را می توان به صورت میکروسکوپی و یک ماه پس از آسیب وارد شده مشاهده نمود. ساختار و خصوصیات شیمیایی آن نیز با عاج اولیه و ثانویه متفاوت است. علاوه بر این توبول های عاجی آن کمتر بوده و در برابر اکثر تحریکات نفوذ پذیر می باشد.
علائم حساسیت عاج‌دندان چیست؟
علائم شایع در حساسیت های عاج‌دندان عبارتند از:
- حساسیت پس از برخورد هوای سرد با دندان ها
- تغییرات دمایی ناشی از غذاهای سرد و گرم
- وجود درد پس از مسواک زدن
- احساس درد پس از کشیدن ناخن روی دندان
- تحریک شیمیایی ناشی از ترکیبات شیرین و ترش
علائم پوسیدگی عاج‌دندان چیست؟
در ادامه نشانه های پوسیدگی عاج دندان را بررسی می‌نماییم:
- درد دندان به سبب تنفس
هنگامی که تنفس کردن باعث درد در دندان‌ها می‌شود، در واقع یکی از نشانه‌های وجود حساسیت عاج دندانی هویدا شده است. به بیان دیگر واکنشی که دندان‌ها پس از تماس با هوا نشان می‌دهند و دردی که بعد از برخورد هوا با دندان‌ها احساس می‌شود، از علامت‌های وجود حساسیت عاج دندانی است.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله تاثیر مکیدن انگشت بر دندان را بخوانید.
- حساسیت به سرما و یا گرمای غذا یا نوشیدنی
هنگامی که غذای سرد یا گرم و همچنین نوشیدنی‌های داغ یا خنک را وارد دهان خود می‌کنید و با برخورد آنها به دندان ها، دندان‌هایتان واکنشی دردناک نشان می‌دهند، میتوانید احتمال دهید که دچار حساسیت عاج دندانی شده اید.
- درد به دلیل کشیده شدن اشیا روی دندان
زمانی که کشیده شدن چیزهای زبر مثل مسواک یا ناخن روی دندان‌ها باعث درد در آنها می‌شوند، نشانه دیگری از تحلیل رفتن مینای دندان و لایه محافظت کننده عاج نمایان می‌شود و ممکن است شما را به وجود حساسیت عاج دندانی مشکوک کند.
- چشیدن طعم‌های ترش و شیرین
گاهی نیز چشیدن طعم‌های ترش یا شیرین باعث دندان درد می‌شود؛ این یعنی دندان‌ها دچار تحریکات دردناک شده‌اند و به همین جهت ممکن است به وجود حساسیت عاج دندانی پی ببرید.
عاج و مینای دندان چه تفاوتی با هم دارند؟
کلسیم و فسفات گسترده ترین مواد آلی عاج می باشد. این میزان مواد آلی باعث شباهت ترکیب این ناحیه به مینای دندان و استخوان می گردد. سایز این مواد در عاج کوچکتر از مینای دندان می باشد، بنابراین این ناحیه از دندان ، از مینای دندان نرم تر می باشد.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عوارض کشیدن دندان را بخوانید.
تفاوت مهم دیگر بین عاج و مینای دندان می توان به این مورد اشاره نمود که مینای دندان بافت زنده ای نمی باشد. براخلاف مینای دندان عاج یک بافت زنده می باشد که حاوی انواع رگهای خونی، توبولهای عاجی و همچنین اعصاب هست. این قسمت برعکس مینای دندان می تواند باعث انتقال درد دندان می گردد.
درمان حساسیت عاج دندان چگونه است؟
برای درمان دردهای دندانی ناشی از حساسیت عاج باید در ابتدا عاملی را که سبب این ناراحتی می شود شناسایی نمود. دندانپزشک در ابتدا تاریخچه بیمار را برای تشخیص مشکل بررسی می نماید. پس از شناسایی مشکل، دندانپزشک می تواند بهترین راه حل را برای رفع آن ارائه دهد و حساسیت عاج دندان را از بین ببرد یا به حداقل برساند. یکی از موارد شایع در حساسیت عاج دندان، بد مسواک زدن است. یا استفاده از مسواک های زبر و سخت می توانند این حساسیت را سبب شوند. دندانپزشک باید در این خصوص، مسواک زدن صحیح را به بیمار آموزش دهد تا او فشار زیادی به دندان ها وارد نکند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با عاج دندان آشنا شدید. همچنین از ساختمان و انواع آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
از آنجاییکه شروع پوسیدگی همیشه همراه با علائم نیست، حتی در بعضی موارد افرادی با وجود پوسیدگی های پیشرفته در دهانشان، هیچ علامتی ندارند، در اینجایت که معاینات مکرر و منظم دندانپزشکی اهمیت پیدا می کند. توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا برای فاصله ی زمانی مراجعه به دندانپزشک است و در این معاینات لازم است رادیوگرافی های خاصی تهیه شود. تا در صورت شروع پوسیدگی در مان های به موقع انجام گیرد.
مهم‌ترین اقدام برای درمان حساسیت عاج دندانی مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص علت مشکل و بررسی علائم حساسیت دندان است.و دندان پزشک با توصیه کردن به بیمار برای درست مسواک زدن و استفاده نکردن ازخمیرهای که باعث ساییدن شدن دندان می شود این مشکل را حل می کند.
